Oud-Sasplein

WILODSAS_000

Naamgeving

Informatie

Het college besloot in zitting van 11 december 1956 om de benaming Sasplein te Willebroek door Oud-Sasplein te vervangen, aangezien er al een Sasplein te Klein-Willebroek bestond.

Het sas van Willebroek, dat naar aanleiding van de verbreding van de WIllebroekse vaart in 1922, samen met de oude sassen van Tisselt en Humbeek werd weggenomen, werd tussen 1554 en 1557 gebouwd. Het bracht verbetering vermits daardoor gevaar voor overstromingen in Tisselt geweken was.

Niettemin was er in 1569 een doorbraak tussen Klein-Willebroek en Willebroek zelf, waarbij de Oostvaartdijk vanaf de Rupel tot aan de huidige spoorwegbrug openscheurde, waardoor een geweldige kreek "De Kraag" ontstond.

Als gevolg van die dijkbreuk werd in 1570 besloten een sas aan te leggen ter hoogte van de monding van het kanaal in de Rupel. Dat sas kwam in 1573 klaar. Het had 12.000 Romeinse florijnen gekost.

Op maandag 1 mei 1810 werd Napoleon ter hoogte van het sas van Willebroek door burgemeester Janssens opgewacht, aldus burgemeester Van Berchem in een verslag aan de gemeenteraad (11 november 1848). Hij schrijft dat burgemeester Janssens "... de eer had van het gelukkig paar te vereerlijken en den moed betoonde van woorden van vrede te laeten hooren waeraen deze groote overwinnaar niet gewoon was. Het doorluchtige houwelijksverbond dat Uwe Majesteit koomt aentegaen - zegde burgemeester Janssens - met de belangen van uw keizerrijk aen die van Oostenrijk te hechten, is een zekere waerborg voor den vrede van Europa.

Ditzelfde zinnebeeld willende voortsbrengen, had de burgemeester rond het sas, potten met groenstruiken en koolzaadbloemen, "omringd van alle slach van werktuigen der akkerbouw, laten aanbrengen, alle afbeeldsels der weldaden van de vrede" (Willebroek, van landbouwdorp tot industriegemeente, Tony De Herdt en Tine Rabhooy, 1982).

De buurt was er druk bewoond.

In 1675 is er sprake van "den Arent te Willebroek op de vaart tegenover het sas" (RA Antwerpen, nr. 4203, notaris Joachim Van der Veken).

En in 1691 heeft men het over "Den Engel St. Michiel", een huis en brouwerij aan het sas (RA Antwerpen, nr. 4170, notaris Joachim Van der Veken, 17-11-1691).

Bron: "Geschiedenis van de Willebroekse straatnamen", samengesteld door Karel De Decker en uitgegeven door CSC Vormingswerk Willebroek in 1989.

Het Sasplein van Willebroek was vroeger gesitueerd van de Nieuwstraat tot aan de huidige Floridastraat.

Pas met het ontstaan van de Nieuwe Steenweg (vraag: wanneer is de Nieuwe Steenweg aangelegd?) werden een aantal woningen ter hoogte van de huidige Vredebrug afgebroken.

Het gedeelte van het Sasplein naar de nieuwe sluis toe werd vanaf toen ook Westdijk genoemd.

Bron: Geopunt Vlaanderen (Popp Kaarten 1842-1879)

Het toenmalige kunstwerk dat voor die jaren in een recordtijd werd gegraven, was 28 km lang, had een bodembreedte tussen 8 à 10 m, een gemiddelde oppervlaktebreedte tussen 30 tot 40 m, de diepgang was ongeveer 2 meter.

Bij de aanvang was de bouw van 3 sassen voorzien, te Tisselt, Humbeel en teVilvoorde. Een paar jaar later zullen er de sassen van Willebroek en Klein-Willebroek bijgebouwd worden.

Bron: TS-VRTL (2005 - nr. 2, "God bewaert en gespaer de vaert "van der nieuwer schepvaert tot Bruessele", Eric Van Winghe)

Onder het Hollandse bewind is er één ding zeker, nl. dat we onze toenmalige koning Willem I niet kunnen verwijten, en dat is de zorg voor de waterwegen.

Deze vorst had een vrij goed inzicht in de economie van die tijd en zag de vele voordelen van de waterwegen zowel in het zuiden als het noorden van zijn koninkrijk. We mogen niet vergeten dat hem o.a. de eer toekomt de definitieve beslissing voor het graven van het kanaal van Charleroi te heben genomen, evenals de eerste grote verbeteringswerken aan onze vaart.

Onderhavig een document om de eventuele en verwachte klagers voor de geplande onteigeningen voor de verbeteringswerken aan de vaart in een hoorzitting te Tisselt samen te brengen, dus weer eigenlijk niks nieuws onder de zon: klagers zijn van alle tijden.

Lees het volledige artikel en de transcripite van het document opgemaakt in Willebroek op 17 maart 1830 in het tijdschrift Vaertlinck (zie brongegevens hieronder).

Bron: TS-VRTL (2007 - nr. 1, "Onteigening van gronden voor het vergrooten der Brusselsche Vaart", René Pattyn)

Uittreksels (vertaald) uit "An inland voyage" van Robert Louis Stephenson

Het is vandaag weini geweten - en het klinkt misschien ook onwaarschijnlijk - dat de Rupelstreek en de Willebroekse Vaart een kleine rol spelen in wat algemeen als het eerste reisverhaal uit de moderne Engelse literatuurgeschiedenis wordt beschouwd. Het was de Schotse schrijver Robert Louis Stephenson (°1850 - +1894) die daar voor zorgde.

...

Op het kanaal van Willebroek

De volgende morgen, toen we onze reist voortzetten op het kanaal van Willebroek, viel er een striemende kille regen. Het water van het kanaal had zowat de temperatuur waarop men thee drinkt en door de verkoeling die de regen bracht hing er dan ook een laagje damp boven het wateroppervlak.

...

Op het kanaal was het vrij druk. Af en toe passeerden we een lange rij boten met lange groengeschilderde roerpennen, hoge achterstevens met een raampje aan weerszijden van het roer, soms met een kan of een bloempot ervoor, erachter een kleine sloep, een vrouw bezig met het eten van die dag en een handvol kinderen.

...

Van a&lle creaturen uit de handelsvloot is de kanaalschuit veruit het mooiste om te aanschouwen. Als ze hun zeilen hijsen zie je ze varen, hoog boven de toppen van de bomen en de windmolens, op een aquaduct, door groene velden: de meest pittoreske van alle vaartuigen. En het paard dat zich op het jaagpad traag voortsleept, alsof er niet zoiets als een zakenwereld bestond. En de man aan de roerpen die staat te dromen en eindeloos naar de einder tuurt. En de schuiten die men aan een sluis hun beurt ziet afwachten. Het leert ons allemaal hoe simpel het leven kan zijn. Er moeten veel tevreden zielen te vinden zijn op 'n schip, want een leven aan boord is zowel reizen als thuisblijven.

...

Lees het volledige artikel in het tijdschrift Vaertlinck (zie brongegevens hieronder)

Bron: TS-VRTL (2010 - nr. 1, "Een reis door het vasteland - R.L. Stephenson", Kevin Polfliet)

Het Sasplein was het centrum van het dorp. Men trof er landelijke herbergen en fel florerende handelshuizen.

Men had er een herenwoning van de Franse officier Fourvel, die met de dochter van Americ Peeters was getrouwd.

Men had er brouwerij "Den Arend", het Casino, de velowinkel van Jules Frateur, de historische herberg "het Gulden Vlies", de paardenbeenhouwerij van Cools, en wat al meer!

...

Lees het volledige artikel in de Willebroekse Kronieken (zie brongegevens hieronder)

Bron: Willebroekse Kronieken ("Atlas van de Vaart 1657", Werkgroep Heemkunde - Geschiedenis - Leefmilieu, Willebroek, 1987, nr. 2, Louis Van Beneden)

1771 - 1778

Detail van een Ferrariskaart, met aan de linkerzijde het kanaal, en linksboven de sluis en het Oud-Sasplein (toen nog Sasplein).

Bron: PI-TB

± 1800

Kaart met aan de linkerzijde Willebroek langs het kanaal, en rechts Blaasveld.

Rechts bovenaan zie je nog een stukje van de Rupel.

Aan de rechterzijde van het kanaal zie je Kraagput.

Onderaan links de Dendermondsesteenweg die doorloopt tot aan de sluis op het kanaal.

Bron: ?

januari 1882

Reclame voor het bier Ale Nationale van de brouwerije St. Joseph van Eugene Van Berchem.

Vraag: waar was de brouwerij juist gevestigd? tussen de Nieuwstraat en de latere Dr. Persoonslaan?

Bron: Gazet van Boom en Willebroeck, 01-01-1882

1899

Bron: Kon. Bibl. Albert I - Brussel, foto A. Louvois

Aan het sas van Willebroek was het rond de eeuwwisseling één en al bedrijvigheid. Dat blijkt zeer duidelijk uit de reportage over Willebroekse vaart, die in 1899 die door fotograaf A. Louvois werd gemaakt.

We zien de klapbrug die omhoog werd gehaald om een schip te laten passeren. We worden getroffen door de rust en de sereniteit die uitgaat van dit beeld, met de mensen die wachten, met de kinderen die er toen al bij wilden zijn, met een met graan beladen kar die op het Sasplein toekomt.

Rechts zien we de papierfabriek en de daarbij aanleunende ketelfabriek van de filantroop Louis De Naeyer, die het van de pastoor gedaan kreeg dat hij - pas nadat hij in het gestoelte had plaatsgenomen - de zondagse mis zou beginnen.

Bron: "Willebroek zoals het vroeger was" (Karel De Decker, Edit. Europese Bibliotheek - Zaltbommel, NL, 1996)

september 1900

2 postkaarten van het "sas".

Op beide afbeeldingen ligt het Oud-Sasplein aan de linkerkant van het kanaal, verdergezet in de Groene Laan met de bomen aan de vaartkant.

Op de onderste afbeelding zie je rechts de gebouwen van de fabriek De Naeyer.

Bron: ?

± 1900 - 1910

Postkaart van een sleepboot die de oude sluis van Willebroek in vaart.

Aan de rechterzijde ziet men (van rechts naar links): het hoekhuis met de Nieuwstraat, café Neptusus, het Casino... en de woningen die later vernieuwd werden, of werden afgebroken om via de Dokter Persoonslaan toegang te geven tot de Vredebrug.

De postkaart wordt later opnieuw uitgegeven in zwart-wit (zie verder hieronder).

Bron: archief Willy Mees - Albert Mees

september 1904

Zicht op het kanaal en de sluis,  in de richtingg van Tisselt.

Aan de overzijde van het kanaal zie je - ter hoogte van de sluis - de twee cafés aan elke kant van de Mechelsesteenweg.

Rechts het Oud-Sasplein.

Bron: PI-TB

augustus 1904

Het oude sas met daarachter het Oud-Sasplein.

Van links naar rechts op de foto: de burgemeesterswoning, het casino, restaurant Neptunus, de woning van de familie De Heel (beurtschippers) en rechts het Gulden Vlies.

Net voor dat laatste gebouw: de ingang van de Nieuwstraat.

Bron: uitg. Thomas Baggerman.

Op het Oud-Sasplein van deze in 1905 afgestempelde kaart, treffen we links vooraan de zeer fraaie woning van de Franse officier Fervelle, die met de dochter van Americ Peeters was getrouwd.

Centraal zien we het Casino, met links daarvan de inrit van de toenmalige "Brasserie Den Arend".

Twee huizen verder - op de hoek van het Oud-Sasplein en van de Nieuwstraat - woonde Jules Frateur, die de grootste velowinkel van uren in de omtrek had en die toen al - als inrichter van velokoersen - naam en faam verwierf.

Rechts zien we nog eens "Het Gulden Vlies".

Bron: "Willebroek in oude prentkaarten", Karel De Decker, Europese Bibliotheek, Zaltbommel (NL), 1976

april 1905

Een ruimer zicht met het Oud-Sasplein (links) en de Groene Laan. Op de voorgrond de sluis.

Bron: uitg. Thomas Baggerman.

augustus 1905

De ingang van het oude sas (stroomopwaarts).

De huizen links op het Sasplein: een herberg, een kruidenier, de burgemeesters / notariswoning, het Casino, restaurant Neptunus, De Heel, Gulden Vlies.

Bron: Jos. De Maeyer

oktober 1905

De kanaalzijde stroomopwaarts van het oude sas.

Een aantal van de gebouwen aan het kanaal waren "herberg" of handelszaak.

Deze gebouwen werden afgebroken voor de aanleg van de Nieuwe Steenweg, die vanaf 1930 Dokter Persoonslaan zou worden.

Bron: uitg. J. Thomas-Baggerman.

1906

Zicht van het Sasplein in de richting van Tisselt, met rechts het Casino, de burgemeesters- / notariswoning, een bakker, een herberg...

De bomen uiterst links op de foto zijn mogelijk in de buurt van de latere Floridastraat.

Bron: L. Lagaert, Brussel.

oktober 1906

Postkaart van het oude sasplein.

Bron: edit. Thomas Baggerman

1906

De oude sluis in het centrum van Willebroek, waar schepen de sluis binnen varen om geschut te worden.

De titel op de kaart vermeldt verkeerdelijk "Sas du petit Willebroeck".

Bron: L. Lagaert - Bruxelles

1906

Het sas van Willebroek met rechts op de foto het kanaal richting Klein Willebroek.

Bron: uitg. Thomas-Baggerman

Dit zeer mooie beeld geeft ons een zicht op het oude sas, dat later zou verdwijnen.

Verteld wordt dat tsaar Peter de Grote van Rusland ten jare 1697 naar de sluizen van dit sas kwam kijken. Dat hij zeer lange tijd ter plaatse bleef en medehielp bij het versassen van schepen.

Er ligt een sfeer in dit beeld, al mogen wij niet vergeten dat juist dáár - op die plaats - de huidige brug werd gebouwd, die veertig keer per dag wordt opgehaald en neergelaten, en daardoor de oorzaak is dat er nooit meer zo rustig zal zijn als op deze van 1910 daterende kaart.

Bron: "Willebroek in oude prentkaarten", Karel De Decker, Europese Bibliotheek, Zaltbommel (NL), 1976

1906

Twee oude postkaarten - voor en in de sluis.

Bron: SBP

augustus 1907

Twee maal dezelfde postkaart, met een sleepboot die de sluis in vaart.

Rechts op de foto het hoekhuis met de Nieuwstraat (De Heel), dan rstaurant Neptunus, het Casino en de burgemeesters- / notariswoning.

Bron: uitg. Jos. De Maeyer, Willebroek

Een magnifiek beeld van de linkeroever van het kanaal.

Wij kijken in de richting van Tisselt met op de hoek het "Grijs Paard" en verderop "het Casino.

Van de Dokter Persoonslaan is nog geen spoor. De doorsteek bestaat nog niet.

Jos. De Maeyer, dank u dat u deze beelden voor het nageslacht heeft bewaard.

Bron: "Beelden van toen", Staf Willems, uitg. Het Streekboek, Nieuwkerken-Waas, 1987

december 1908

Een iets later zicht op het sas van Willebroek. Ook hier uiterst rechts de toegang tot de Nieuwstraat, met aan de rechterzijde het Gulden Vlies nog net te zien.

Bron: ?

Sluiscomplex te Willebroek voor in november 1913 (afbraak van de sluis) met uiters rechts het torentje van café het Gulden Vlies.

Verder aan de overzijde van het kanaal de cafés met het oude Casino (witte gevel) in volle glorie.

Bron: TS-VRTL (2011 - nr. 3, "Foto's uit de oude doos")

1908

Het sas van Willebroek met links het (Oude) Sasplein, dan de Nieuwstraat en vanaf het Gulden Vlies het begin van de Groene Laan (Allée Verte).

Bron: drukkerij Thomas frères et soeurs

augustus 1908

Het sas, het sasplein, de Nieuwstraat en de Groene Laan. De foto werd gemaakt in de zomerperiode: de lindebomen staan in blad.

Bron: ?

Nog een zicht op de oude sluis van Willebroek.

Op de voorgrond een hondenkar. Hondenkarren zijn nu - bij wet - gelukkig verboden.

Kaarten met hondenkarren worden nu door verzamelaars fel gezocht.

Bron: "Beelden van toen", Staf Willems, uitg. Het Streekboek, Nieuwkerken-Waas, 1987

± 1910

Schepen wachten in de sluis om geschut te worden.

Bron: L. Lagaert - Brussel

De kaart vermeldt verkeerdelijk Klein Willebroek.

Dit is wel degelijk het (oude) sas van Willebroek - aan de linkerkant het Gulden Vlies en aan de rechterkant de papierfabriek.

Kijk maar hoe druk het er vroeger reeds aan toe ging. Schepen varen in en uit...

Bron: "Beelden van toen", Staf Willems, uitg. Het Streekboek, Nieuwkerken-Waas, 1987

mei 1910

Groep van mensen aan het sas van Willebroek.

Bron: ?

1910

De brug van Willebroek aan de Nieuwstraat.

Bron: ?

voorjaar 1910

Een sleper vaart uit de sluis, gevolgd door de gesleepte kanaalboten.

Links de gebouwen aan het Oud-Sasplein. Een aantal van de gebouwen links zullen na bombardementen niet meer worden opgebouwd - op die plaats komt de Dokter Persoonslaan.

Bron: PI-TB

1910

Sluis en brug stroomopwaarts van de sluis.

Bron: uitg. Thomas frères et soeurs