Groene Laan

WILGROEN_000

Naamgeving

Informatie

Benaming waarschijnlijk door de bevolking gegeven, omwille van het groen dat daar tijdens de 18de eeuw in overvloed aanwezig was.

Wat ondermeer blijkt uit het feit dat het bestuur van de stad Brussel op 10-12-1879 25,50 fr van de gemeente Willebroek ontving als "jaerlijkse vergoeding voor het wegnemen van 17 boomen in den allée verte" (GAW 1119).

De Groene Laan, in 1834 door het kadaster als Allée Verte vermeld, werd nadien voor het verkeer opengesteld.

De straat loopt evenwijdig met de Willebroekse vaart.

Ze begint ter hoogte van de Nieuwstraat en eindigt aan de Vaartstraat.

Zowel kasteel De Kraag als de herberg het Gulden Vlies - waar in 1567 de ontmoeting plaatshad tussen Willem van Oranje en Graaf van Egmont, is aan de Groene Laan gelegen.

Bron: "Geschiedenis van de Willebroekse straatnamen", samengesteld door Karel De Decker en uitgegeven door CSC Vormingswerk Willebroek in 1989.

"Wiens brood men eet, wiens taal men spreekt: de nauwe omgang met de Nederlandse overheden voor 1830 en de voortdurende contacten met de Hollandse schipperij hadden tot gevolg dat Willebroek niet geestdriftig meeging in de omwenteling (onafhankelijkheid van Belgie in 1830). Door Karel Rogier, gouverneur van de provincie Antwerpen, werden ze openlijk beschuldigd van Oranjegezindheid. In 1831 kwam Surlet de Chokier, de Regent van Belgie enkele dagen verblijven in onze gemeente. Onder zijn aandrang legde Willebroek zijn Hollandse sympathie af en werd op 29 april 1831 de vrijheidsboom geplant op de Groene Laan, tegenover de woning van notaris Peeters. Die boom of een vzn zijn opvolgers staat daar nog. De naam Groene Laan kwam voort van een prachtige rij bomen van Willebroek tot Klein Willebroek langs de vaart."

Bron: Al Fonds op Willebroek Vintage (FB-WV)

In de periode van 1910 tot 1914 wordt het kanaal verbreed, en de sluis aan de Nieuwstraat wordt verwijderd. Dat is ook het moment waarop er nieuwe betonnen kanaalmuren komen

Bron: Willebroek in zicht, Karel De Decker, 1996

Op 28 april 1931 maakte het plaatselijk bestuur van Willebroek bekend:

"dat de plechtige plaatsing van den vrijheidsboom in de gemeente zal plaatshebben op vrijdag 29 april om 5 ure in de namiddag, als wanneer de bijeenkomst aan het gemeentehuis zal plaats hebben".

De vrijheidsboom werd geplant op de Groene Laan tegenover de woning van wijlen notaris Robert Peeters.

Bron: BK-TDHTR "Willebroek - van Landbouwdorp tot Industriegemeente, pg. 46 e.v.)

Op 3 april 2004 wordt de vernieuwde Groene Laan plechtig ingehuldigd.

Bron: GEM-PUB

Bijkomende bronnen:

Karel De Decker, De bateaux mouches op het kanaal van Willebroek, uitg. Heemkundige Kring Hertog I, Vilvoorde, 2014

Karel De Decker, artikel "In kasteel De Kraag werd Bitterman gebotteld", Ons Klein-Brabant (Heemkundige Kring Willebroek, 3 februari 1984)

Eén van de bekendeste afbeeldingen in verband met de Willebroekse geschiedenis, is zeker de hierboven afgebeelde ets door de bekende graveur en tekenaar Jacobus Van Harrewijn, van het voormalige kasteel van Willebroek, zoals het er rond 1700 moet hebben uitgezien.

Het is één van de weinige afbeeldingen die we hebben van dit kasteel, waarvan de bouw startte nadat Jan Helman - een edelman uit het Nederlandse Den Haag, die kort voordien de Heerlijkheden Rumst en Willebroek verworven had - op 24 september1661 van konin Filips IV een positief antwoord ontving op zijn verzoek om Willebroek tot baronie te verheffen.

...

Erg veel is er over dit kasteel niet geweten, niet over de buitenkant en al zeker niet over het interieur en de bewoners ervan.

...

Wat we wel met zekerheid kunnen stellen, is dat het kasteel na verloop van tijd een zeer rijke boeken- en kunstverzameling moet hebben gehuisvest. Dat weten we - ironisch genoeg - dankzij een vanaf 1781 opgemaakt en in 1783 door de Brusselse drukker en boekhandelaar Joseph Ermens uitgegeven catalogus bij de verkoop van de collectie.

...

Prentenkabinet

De collectie van het kasteel omvatte ook een rijkdom aan honderden tekeningen en etsen, waarvan sommige gebaseerd zijn op werk van bekende schilders als Breughel, Jordaens, Teniers, Rubens en Van Dijck. De prentcollectie behandelt opnieuw de meest uiteenlopende en - voor het toenmalige Willebroek - vrij exotische onderwerpen.: "Vues de jardins", "Proportions du Corps Humain", "Plans et élevations d'architecture"...

...

Hoe indrukwekkend de collectie ook moet geweest zijn, de catalogus geeft natuurlijk aan dat ze op zeker moment te koop werd aangeboden en - waarschijnlijk - verspreid is geweest.

Gelet op de plunderingen van 1789 is dat achteraf bekeken misschien een geluk bij een ongeluk. Maar het is natuurlijk jammer dat een dergelijke collectie niet bij elkaar bleef, laat staan in Willebroek bleef.

...

In het artikel wordt gerefereerd naar de "Catalogue des livres, estampes et planches gravées de seu Monsieur le Baron de Willebroeck", uitgegeven naar aanleiding van de verkoop vanaf 28 april 1783 van de inboedel van het kasteel.

Aansluitend op het artikel over het kasteel volgt er nog een hoofdstuk Het oude Brabant in kaart gebracht

Doorheen de eeuwen zijn onze contreien al talrijke keren in kaart gebracht. De ene kaart was daarbij al kunstiger dan de andere, en de ene al wat nauwkeuriger dan de andere.

Bijgaande kaart, die we recent op de kop tikten, is vooral wat dit laatste betreft een merkwaardig voorbeeld dat het wel eens fout kon gaan.

Lees de volledige artikels in het tijdschrift Vaertlinck (zie brongegevens hieronder)

Bron: TS-VRTL (2012 - nr. 3, "De prenten- en boekenverzameling van het kasteel van Willebroek", Kevin Polfliet)

Een kasteel vol... wapens en munitie

Dat Philip Louis Joseph Helman (°1749 - +1807) zich, zoals we in een vorig artikel schreven, als baron van Willebroek ten tijde van de Brabantse Omwenteling aansloot bij de revolutionairen aan de kant van Jan Frans Vonck, mag onrechtstreeks ook blijken uit de bevelen die de Oostenrijse generaal Richard comte d'Alton tijdens "La Révolutionj Belgique" geeft aan zijn ondergeschikte, kolonel Keim, in de loop van oktober 1789).

...

De medeplichtigheid van de baron wordt onthuld op 23 oktober...

...

Dat de opstand in Willebroek en omgeving ernstige proporties moet hebben aangenomen blijkt uit de aanvullende instructies die kolonel Keim opdragen om de nodige versterking op te roepen, en generaal d'Alton te verwittigen...

...

Lees het volledige artikel in het tijdschrift Vaertlinck (zie brongegevens hieronder)

Bron: TS-VRTL (2012 - nr. 4, "Een kasteel vol ... wapens en munitie", Kevin Polfliet)

Beide afbeelding zijn gravures van het kasteel van Willebroek, gelegen aan de huidige Torenstraat (vroeger Kasteelstraat).

Het kasteel werd opgericht in 1661 door Jan Helman III - het zou worden verwoest tijdens de Brabantse Omwenteling van 1789 en de daaropvolgende Boerenkrijg (1798)

Het kasteel was eigendom van Jan Helman, en werd opgericht in de Kasteelstraat, in de buurt van de vroegere Dorpsstraat.

Bron: WIL-INFO, Wikipedia, Inventaris Onroerend Erfgoed Vlaanderen

Het kasteel Helman - de aanbesteding van metsel- en timmerwerk (11 juni 1666)

Al enkele jaren in de adelstand verheven, voelt Jan Helman zich zedelijk verplicht om in zijn Willebroekse baronie een standingvol buitenverblijf, een "maison de plaisance" te laten optrekken.

Onze baron koopt - al dan niet met zachte dwang - enkele huizen en gronden, genepen tussen kerkplein en vaart.

Het onroerend goed - een grote hectare - wordt probleemloos bouwrijp verklaard.

Bij notaris Bercx - de man van de officiële papieren - ondertekenen de adellijke bouwheer met de steenkapper en de smid reeds enige aanbestedingen voor akkoord. Nu worden de metser en de timmerman de documenten voorgelezen en de ganzepen toegeschoven. Nog één enkele - de dakwerker - laat op zich wachten.

Baron Jan Helman is er echter gerust in. De geplande werken aan zijn gedroom statussymbool met annex (een soortement "parc à l'anglasise") zullen binnenkort starten.

...

Het kasteel Helman - de aanbesteding van de dakwerken (16 juni 1666)

...

Het kasteel van de familie Helman wordt door de jaren heen nu en dan wat opgelapt tot het zijn eerste zware mokerslag te incasseren krijgt tijdens de Brabantse Omwenteling en de Boerenkrijg.

Een poging tot restauratie door de familie mislukt.

Onder Napoleon, gemandateerd door zijn broers en zusters, biedt "burger" Josephus A.A. Helman het landgoed in een achtiental percelen publiek te koop aan via de Willebroekse notaris Jean Henrie Spiette.

De verkoop gaat door in de zomer van 1802 in de afspanning Den Arent bij de weduwe Janssens (Lucia Verhulst).

...

Zoals bedongen bij de verkoop zal er eerst line recta van kerkplein tot aan de vaart een nieuwe straat aangelegd worden (nvdr. de Kasteelstraat, later Torenstraat).

Wat nog bruikbaar is van de linker- en de rechtervleugel van de gedemolieerde kasteel, wordt door de kopers opgekalefaterd.

...

In 1987 legt een bulldozer het legendarische café De Vlaamse Leeuw en enkele aanleunende krotten plat.

...

Bron: TS-VRTL (2006 - nr. 3, Uit alle dalen der herinnering, Flor Cools)

In 1619 ging Willebroek van de afstammelingen van Melchior Schetz - de bankier-koopman uit Antwerpens Gouden Eeuw - over naar Prins de Ligne.

In 1661 kwam het gebied toe aan de familie Helman. De gemeente wordt alsdan door de Spaanse koning Filips IV tot baronnie verheven.

Baron Helman en zijn opvolgers zullen vanaf die datum tot het einde van het Ancien Régime als vertegenwoordigers van de adel, lid zijn van de Staten van Brabant. Historici zullen hieraan toevoegen dat diezelfde Filips IV in 1647 Blasveld reeds tot baronnie had verheven, en dit ten gunste van Cosmas van Prant.

...

Het geslacht Helman heeft jarenlang het leven in de streek helpen bepalen.

Het prachtige "de Baronnie" genoemde kasteel, werd in 1661 gebouwd mar werd later - tijdens de Omwenteling van 1788 - totaal verwoest.

Bron: Willebroekse Kronieken, "Willebroek 800-rede van Gouverneur A. Kinsbergen")

Vóór 1798

De voorgevel van het kasteel van de baronie.

Het kasteel werd afgebrand in de strijd van de Franse Revolutie (Boerenkrijg) in 1798.

...

Lees het volledige artikel in het Jaarverslag van de Koninklijke Harmonie Sinte Cecilia van 1954 (zie brongegevens hieronder)

Bron: Jaarverslag Koninklijke Harmonie Sinte Cecilia, 1954

1901 (?)

Postkaart uit de vroege jaren van de 20ste eeuw met zich op het kanaal in de buurt van kasteel de Kraag.

Bron: Nels

april 1902

Het kanaal met aan de linkerkant de Groenelaan en aan de rechterkant één van de gebouwen van de fabriek Louis De Naeyer.

Bron: Edit. Thomas Baggerman

augustus 1904

Een foto van het kanaal en de vrij drukke bedrijvigheid.

Links op de foto de Groenelaan - aan de andere kant van het kanaal de beplanting van het park van kasteel Louis De Naeyer en één van de bedrijfsgebouwen.

Bron: edit. Thomas Baggerman

1906

Zicht op de Allée Verte. Er zijn nog geen kaaimuren.

Bron: Lagaert, Brussel

1910

Zicht op de Groene Laan ter hoogte van de Kloosterstraat (helemaal links).

Hier wordt gesproken van "Zeehaven Willebroek". De bedoeling van het kanaal was om Brussel in verbinding te stellen met de zee.

Het zijn twee dezelfde foto's - de onderste een ingekleurd exemplaar.

Bron: ?

1910

In de achtergrond de "huizekes van de cité", die dateren van 1865-1866 en opgericht werden onder impuls van Louis De Naeyer.

Bron: "Beelden van toen", Staf Willems, uitg. Het Streekboek, Nieuwkerken-Waas, 1987 - foto ?

1900 - 1910

Een beeld van rond 1900, genomen van op de Groene Laan, richting spoorbrug.

Enkele jaren later, tussen 1900 en de Eerste Wereldoorlog, kwam hier een bakstenen oevermuur, waarbij de oever bovendien een flink stuk landinwaarts verschoof om alzo het kanaal breder te maken.

Bemerk op deze foto hoe het laden en lossen van schepen indertijd nog gebeurde, namelijk via een loopplank.

Bron: TS-VRTL (2016 - nr. 1, omslagfoto)

19 juni 1910

Op zondag 19 juni 1910 vond het Vlaggenfeest der Gemeentescholen van Willebroek plaats, met een massale optocht.

De schoolkinderen van het gemeentelijk onderwijs stapten mee op in de bijhorende stoet.

De plechtigheid werd gevolgd door redevoeringen op het marktplein.

Bron: uitg. Jules Emmers

Opo 19 juni 1910 vierden de Gemeentescholen van Willebroek hun Vlaggenfeest.

De imponerende figuur aan het hoofd van de stoet is hoofonderwijzer August Emmers.

Bron: "Beelden van toen", Staf Willems, uitg. Het Streekboek, Nieuwkerken-Waas, 1987

20 juli 1910

Zicht op het kanaal met rechts de Groene Laan en links de Kraag.

Aan die zijde van het kanaal ziet men in de verte de schoorstenen van de fabrieken Louis De Naeyer.

Ook de "gelijkgrondse" spoorbrug is in de verte te zien.

Bron: ?

± 1912

Zicht op de Groene Laan van aan de vroegere sluis ter hoogte van de Nieuwstraat.

In de verte rechts lijkt echter de verhoogde spoorbrug er al te zijn, terwijl die pas in 1916 in gebruik werd genomen.

Vraag: was de spoorbrug toen in aanbouw?

Bron: J. Emmers

De Willebroekse vaart was vroeger een heerlijk gestroomlijnde waterweg.

De bomen gaven de dijken een groen cachet. De boten drever er staag en traag of ankerden vlak voor het sas.

...

Lees het volledige artikel in de Willebroekse Kronieken (zie brongegevens hieronder)

Bron: Willebroekse Kronieken ("Atlas van de Vaart 1657", Werkgroep Heemkunde - Geschiedenis - Leefmilieu, Willebroek, 1987, nr. 2, Louis Van Beneden)

± 1913

Het zeekanaal Brussel-Rupel was altijd een drukbevaren route.

Links op de foto de Vrijheidsboom aan de splitsting met de Kloosterstraat.

De oorspronkelijke boom werd in 1831 geplant, en tot 1895 stonden er lindebomen op de Groene Laan (vanwaar de naam afkomstig).

Bron: Inventaris Onroerend Erfgoed Vlaanderen

± 1920

Zicht op het kanaal richting Klein Willebroek, met links de Groene Laan.

Bron: Uitg. Thomas Baggerman

Sfeervol zicht op de vaart.

Op de linkoever is de helft van de Willebroekse jeugd bijeengetroept.

Rechts het huis van de vroegere directeur van De Naeyer, Aristide Petsalys. Het gebouw werd na 1945 tot "fabrieksmess" omgebouwd.

Bron: "Beelden van toen", Staf Willems, uitg. Het Streekboek, Nieuwkerken-Waas, 1987

± 1920

De Groene Laan - kanaaldijken zijn nog niet verstevigd.

Vraag: is deze foto van vroeger?

Bron: Lagaert, Brussel

1925 - 1930

Een binnenschip aan de rand van het kanaal ter hoogte van de Nieuwstraat. Met het Gulden Vlies uiterst links op de foto.

Bron: ?

Een magnifiek beeld van de linkeroever van het kanaal.

Hier zien we de herbergen "Het Gulden Vlies" en "Het Vet Schaap".

Jos. De Maeyer, dank u dat u deze beelden voor het nageslacht heeft bewaard.

Bron: "Beelden van toen", Staf Willems, uitg. Het Streekboek, Nieuwkerken-Waas, 1987

Op de Groene Laan troffen we om en rond de eeuwwisseling, de vooraan gelegen herberg "Het Gulden Vlies", alwaar - naar wordt beweerd, want er is twijfel - in 1566 de laatste ontmoeting zou hebben plaatsgehad tussen Willem van Oranje en graaf van Egmont ("Vaarwel prins zonder land" - "Vaarwel graaf zonder hoofd").

Het grote witte huis in het midden is de al lang verdwenen herberg "In het Vet Schaap".

Links daarvan zien we de paardenbeenhouwerij van Cools, en helemaal vooraan een beurtschip van De Heel.

Bron: "Willebroek in oude prentkaarten", Karel De Decker, Europese Bibliotheek, Zaltbommel (NL), 1976

april 1927

De Groene Laan met aan de overzijde van het kanaal de gevel van fabriek Louis De Naeyer.

Bron: Nels

april 1927

Uiterst links het oude Sasplein en het begin van de Nieuwstraat.

De Groene Laan begint vanaf de Nieuwstraat. Op de hoek het bekende café Gulden Vlies.

De kanaaldijken zijn intussen verstevigd en het sas in Willebroek is verdwenen.

Bron: Nels

oktober 1929

Nog een zicht op de Groene Laan (met links de Nieuwstraat).

Bron: ?

± 1930

Beurtschip de Mops van H. De Heel. Met dit schip werden goederen aangevoerd voor de lokale handel.

H. De Heel (Hendrik?) woonde in de periode 1922-1923 in de Nieuwstraat nr. 56.

Bron: BK-CVDR, TS-VRTL (2012 - nr. 2)

1933

Het kanaal met links de Groene Laan.

Bron: Nels

WO II (1945 - 1945)

In de Tweede Wereldoorlog was de spoorwegbrug uiteraard één van de doelwitten om te bombarderen.

Dat bij een dergelijk bombardement al eens iets fout liep, is voorzichtig uitgedrukt.

Hier de huizen op nr. 46 en 47 die verwoest werden door een bombardement.

Bron: ?

Het huis van de heer en mevrouw René Lacourt dat werd verwoest bij het opblazen van de spoorbug op 17 mei 1940.

Bron: Fotoverzameling René Lacourt (KonHarmSteCecilia)

1957

Mijn ouders waren verdeler van een Duits mineraalwater: Irenen Heilquelle.

Aanvankelijk werden de houten kratten met 30 flessen (en stro er tussen) aangevoerd via een binnenschip. Later gebeurde het transport enkele keren per jaar met de vrachtwagen.

Op beide foto's hierboven de werken van overladen van de goederen van het schip op een vrachtwagen - de goederen werden dan naar de zaak in de Appeldonkstraat gevoerd.

Bron: PI-GB, PI-TB, WIL-INFO

± 1960

Twee foto's gemaakt aan de Groene Laan.

De bovenste foto werd gemaakt vlakbij de Vaartstraat, en toont de industrie aan de kanaalboord.

De onderste werd gemaakt van onder de spoorbrug, in de richting van de Vredebrug.

Bron: FB-WV

1965 - 1970

Panoramafoto. Rechtsonder het kanaal met de Groenelaan ter hoogte van de Kloosterstraat.

Bovenaan links op de foto de Sint Niklaaskerk, met rechts daarvan de gebouwen van het Sancta Maria klooster.

Bron: vraag: waarvoor staat het logo rechtsonder op de foto?

± 1972

Twee luchtfoto's van het kanaal.

Op de voorgrond de bedrijfsterreinen van de fabrieken Louis De Naeyer - park en kalkberg zijn al verdwenen en op de bovenste foto zie je de houtstapelinstallatie (de "stacker").

Aan de overkant van het kanaal de Groenelaan.

Helemaal bovenaan op de foto's de Cokesfabriek (links van de spoorweg) en de installatie van Ecased (rechts van de spoorweg).

Bron: ?

1975

Winter aan het kanaal. Rechts op de fot het gebouw aan de Kraag (of Kraagput).

Links op de foto de Groene Laan ter hoogte van kasteel de Kraag. De foto werd gemaakt van op de spoorwegbrug.

Meer informatie over Kraagputhuis vind je op de pagina van Kraag nr. 23.

Bron: PI-TB

1993

Zicht op de Groene Laan, dit keer richting de Vredebrug.

Rechts op de foto het gebouw dat wordt opgetrokken op de hoek van de Groene Laan en de Kloosterstraat.

Bron: PI-TB

1993 - 2000

Advertenties in Willebroek Nu voor het gebouwencomplex Residentie Alfred Ost.

Bron: GEM-PUB

zomer 2007

Zicht op de Groene Laan van uiterst links aan de Nieuwstraat, tot bijna aan de Nonnenvijverstraat.

Bron: ?

2009

Nieuwbouw aan de Groene Laan, bijna aan de kruising met de Vaartstraat.

Bron: ?

zomer 2009

Het gedeelte van de Groene Laan, tussen de Torenstraat en de Spoorwegbrug.

Bron: PI-TB

zomer 2009

De dubbele woning net ten noorden van de spoorwegbrug.

De woningen werden gebouwd door ECASED (vraag: klopt dit?) en werden beschikbaar gesteld voor de hoofdingenieurs.

Bron: KL-1962

winter 2010

Een zelfde aanblik bij avond, maar dit keer met de Vredebrug erbij.

Bron: ?

2016

Huis nr. 41 en nr. 42 (rechts).

Bron: PI-TB

lente 2018

Beide foto's hierboven werden gemaakt van op dezelfde plaats - wel in beide richtingen.

Bron: ?

zomer 2018

Zicht op de Groene Laan van aan de overzijde van de Vaart.

Uiterst links de ingang van de Nonnenvijverstraat.

Bron: ?

zomer 2018

Luchtfoto van Willebroek, met op de voorgrond het kanaal en de Groene Laan.

Rechts ziet men o.a. de Torenstraat met de gebouwen van de vroegere brouwerij.

Bron: ?

2018 - 2019

De nieuwbouwappartementen vlakbij de kruising van de Groene Laan met de Vaartstraat.

Bron: ?

mei 2020

Bijna alle oorspronkelijke huizen van het gedeelte van de Groene Laan tussen de Torenstraat en de Spoorwegbrug werden intussen afgebroken,
en vervangen door nieuwbouw.

Bron: PI-TB

mei 2020

De huizen langs de Groene Laan net ten noorden van de spoorwegbrug.

Links de ingenieurswoning (van ECASED ?) en uiterst rechts kasteel De Kraag.

Bron: PI-TB

2020

Recente foto van de achtergevels van de huizen aan de Groenelaan vanaf het Kraagwegje richting Vaartstraat.

De foto werd gemaakt aan net voor het smalle Kraagwegje dat naar de vaart leidt.

Bron: PI-TB