Oostvaartdijk (Klein Willebroek) - Van Enschodtbrug

KLWOSTVD_VEB_2

10 juli 1847

Marie-Anne-Joséphine-Antoinette Wilbots (weduwe Van Enschodt) overlijdt op 63-jarige leeftijd.

Getuige dit overlijdensbericht.

Bron: ?

3 augustus 1850

Artikel in de afkondigingen van de "Affiches Générales" van de provincie Antwerpen over de brug over de Rupel.

In het artikel wordt duidelijk gesteld dat de "firma Vve Van Enschodt" gemachtigd zal zijn om gedurende 99 jaar tol te heffen op de gebruikers van de brug.

Bron: provincie Antwerpen (03-08-1950)

23 januari 1852

Kapitaalsaandeel dat werd uitgereikt na kapitaalsdeelname voor de aanleg van de weduwe Van Enschodtbrug.

Bron: Archief Willy Mees - Albert Mees

1852

Aandeelhouders konden investeren voor de brug over de Rupel, onderdeel van de verbinding tussen Brussel en Antwerpen.

Hiervoor werden uiteraard aandeelbewijzen gegeven, hieroboven getoond.

Klik op elk van de afbeeldingen om een grotere afbeelding te zien!

Bron: Archief Willy Mees - Albert Mees

1852

Afbeelding van de Rupel, met de brug van de weduwe Van Enschodt.

Het zicht is van op de rede in Boom.

Uiterst rechts de herenwoning van de familie Lamot. Links daarvan zie je een zeilschip de sluis van Klein Willebroek binnenvaren.

Bron: ?

25 januari 1853

Krantenartikel in de Gazet van Willebroek, naar aanleiding van de plechtige inhuldiging van de Weduwe Van Enschodtbrug.

Bron: FB-WV, Andy Hy, Gazet van Willebroek

1899

Er werd ook publiciteit gemaakt voor de kanaalverbinding van Brussel met de Rupel (en dus de Schelde).

Hierboven een postkaar, waarop links de uitgang van de sluis te zien is, en rechts de "voetbrug" over de Rupel naar Boom.

Bron: fotograaf A. Louvoys - Brussel

1900 - 1905

Mensen op de brug, vlakbij de molens Rijpens in Boom.

Bron:?

september 1900

Postkaart.

Bron: ?

1901

Postkaart verstuurd van een schip dat door de opendraaiende brug van de Van Enschodtbrug vaart.

Bron: Nels - Brussel.

DeVan Enschodtbrug die Klein-Willebroek met Boom verbond, was al in gebruik vanaf 1835. Gebruikers moesten tolgeld betalen.

Inwoners van Willebroek en Boom betaalden halve prijs.

De Van Enschodtbrug kreeg grote historische betekenis in de Tweede Wereldoorlog, omdat langs hier de geallieerde legers ongehinderd naar Antwerpen konden oprukken.

Bron: "Beelden van toen", Staf Willems, uitg. Het Streekboek, Nieuwkerken-Waas, 1987

Postkaart uit 1901.

Bron: ?

1902

De Van Enschodtbrug met aan de overkant van de Rupel de rede van Boom.

Bron: WIL-BIB

De Weduwe Van Enschodtbrug werd op 25 januari 1853 ingehuldigd. Ze was 262 lang en 4,60 m breed.

Op bovenstaande foto - die van na de eeuwwisseling dateert, zien we de "tolbrug" in al haar glorie. Ze werd alzo genoemd omdat bij Koninklijk Besluit van 21 januari 1853 aan de n.v. Weduwe Van Enschodt het recht werd verleend om voor de duur van 99 jaar tol te heffen.

Tot voor de voltooiing van de brug werd "het Veer over den Rupel, tusschen Boom en Willebroeck" - eeuwenlang de enige verbinding tussen Boom en Willebroek - openbaar verpacht door het Amorisatie-Syndicaat van het Bestuur der Domeinen.

De doortocht op de Weduwe Van Enschodtbrug werd vanaf 5 november 1945 - wegens afbraak van de bovenbouw van de brug - voor altijd geschorst.

Bron: "Willebroek zoals het vroeger was" (Karel De Decker, Edit. Europese Bibliotheek - Zaltbommel, NL, 1996)

1902

Kaart met een foto gemaakt van op de rede in Boom.

Bron: Nels - Brussel

mei 1905

Een foto die net iets later werd gemaakt.

En ook van op de rede in Boom.

Bron: Nels - Brussel.

1906

Een foto van de brug weduwe Van Enschodt, dit keer richting Boom.

Bron: S.B.P - Brussel.

1909

De Van Enschodtbrug.

Met zicht van uit Klein Willebroek (scheepswerven Oomes?) richting Boom.

Bron: E.B. (?)

1900 - 1910

Toegang van de Van Enschodtbrug in Klein Willebroek. Op de achtergrond zie je de kerk van Boom en de Molens Rijpens.

Bron: Hermans - Antwerpen

1900 - 1920

Zicht op het draaiende deel van de Van Enschodtbrug.

De foto werd gemaakt van aan de sluis van Klein Willebroek.

Bron: ?

1900 - 1920

Zicht op de Van Enschodtbrug. Uiterst rechts het draaiende gedeelte.

Bron: uitgeverij-drukkerij Thomas

± 1910

Kaart waarop het kanaal, Klein Willebroek en ook het tracé van de Van Enschodtbrug te zien is.

Bron: ?

± 1910

De rede in Boom, met rechts op de foto de Van Enschodtbrug.

Bron: A.S.A.

Drie versies van een zelfde foto, gemaakt in 1909 van aan het sas van Klein Willebroek. Op de foto zie je de Van Enschodtbrug.

Bron: ?

Een beeld van voor 1946...

Op de oostelijke vaartoever, in Klein-Willebroek boveind zich de Weduwe Van Enschodtbrug. De brug die vertrok ter hoogte van de Kraag (Willebroek) en eindigde op de Rupeloever in Boom.

Het was een ontwerp van ingenieur CH. Tossijnss (1853 - 1945).

Het was de laatste tolbrug in België, die als Rupelovergang in de Tweede Wereldoorlog een belangrijke rol speelde bij de bevrijding van Antwerpen.

De Weduwe Van Enschodtbrug is gesloopt in 1946.

Een klein deel is behouden als monument. Het is een herinnering aan de bevrijding van Willebroek op 4 september 1944.

...

Lees het volledige artikel in het tijdschrift Vaertlinck (zie brongegevens hieronder)

Bron: TS-VRTL (2016 - nr. 4, Omslagfoto)

Toegang tot de Van Enschodtbrug. Het gebouw rechts was het tolhuis.

Bron: Bertels (?)

1912

De brug - Links op de foto - aan de overzijde van de Rupel - zie je de gebouwen van de molens Rijpens in Boom.

Bron: drukkerij Thomas - Willebroek

Sfeervolle ingekleurde versie van de foto's hierboven.

Bron: drukkerij Thomas (?)

De Van Enschodtbrug gezien van op de Boomse rede.

Bron: Nels - Brussel.

15 maart 1912

Krantenartikel met foto van het stoomschip Alice dat de schade aan de brug veroorzaakte.

Bron: ?

Lees het volledige artikel in het tijdschrift Vaertlinck.

Bron: TS-VRTL (2013 - nr. 3, "Weduwe Van Enschodtbrug Klein Willebroek - Uit de oude doos - Uit Ons Volk van 23 maart 1912", René Pattyn)

Een foto waarop de schade aan het brugdek richting Boom duidelijk zichtbaar is.

Bron: ?

Zoals in de krant vermeld moet alle vervoer - dat normaal via de Van Enschodtbrug de Rupel overstak - nu een grote omweg maken als gevolg van de aanvaring.

Bron: ?

Aanvaringen

De brug was al meermalen aangevaren in de loop der jaren, dit door schepen die tengevolge de stroming in de Rupel hun draai missten aan de ingang van de vaart, en had uiteraard blijvende beschadigingen opgelopen. Meestal is de schade miniem, en worden noch de scheepvaart of de passage op de brug hierdoor ernstig gehinderd.

...

op 14 oktober 1911 gebeurt er een aanvaring die de brug ernstige structurele schade bezorgt en een litteken achterlaat dat het uitzicht van de mooie rechte brug tamelijk wijzigde, maar ook zorgt voor reële gevolgen voor handel en nijverheid in de Rupelstreek.

...

Een boot vaart met volle kracht, juist naast het draaigedeelte, tegen de brug, beukt tegen een pijler, en deze wordt door de schok op de bodem van de rivier praktisch een meter stroomopwaarts verschoven.

Het wegdek wordt versplinterd en de doorgang voor de voertuigen is onmogelijk geworden.

...

Lees het volledige artikel in het tijdschrift Vaertlinck (zie brongegevens hieronder)

Bron: TS-VRTL (2013 - nr. 4, "Uit onze schuif der herinnering - Aanvaringen", Eric Van Winghe)

maart 1912...

Sensationeel nieuws in de krant uit de regio Boom - Klein Willebroek.

Bron: ?

Door de aanvaring was het brugdek in het water gestoten.

Het wordt een zware karwei om de schade te herstellen.

Bron: ?

Personen konden met een overzetboot tussen Klein Willebroek en Boom pendelen.

Goederenvervoer verliep via een grote omweg.

Bron: ?

Om het brugdek uit het water te halen, werd beroep gedaan op een grote vlottende hijskraan uit de Antwerpse haven.

Bron: ?

maart 1912

Het uit het water getilde brugdek werd op een vlot naar de oever gevaren.

Bron: M. Basteyns (foto)

Dat brugdek wordt dan op de oever geplaatst, om na te gaan of herstelwerken mogelijk zijn.

Bron: M. Basteyns (foto)

Nog een foto van de bergingswerken van de beschadigde delen van het brugdek.

Bron: M. Basteyns (foto)

april 1913

Zicht op de herstelde brug vanaf Boom.

De huizen rechts bovenaan bevinden zich op de Oostvaartdijk in Klein Willebroek.

Bron: ?

Periode van WO I - wachtenden aan de Van Enschodtbrug.

Er staan ook Duitse soldaten op de brug, waaraan je merkt dat de bezetting volop aan de gang was.

Bron: M. Frateur-Roofthooft - Boom

1915

Zicht op de Van Enschodtbrug, met daaronder de tikketten die je moest kopen voor de oversteek.

Het "beleefd verzoek" had waarschijnlijk tot doel dat de tikketten na de overtocht opnieuw moesten worden ingeleverd, voor hergebruik.

Bron: Gemeente Boom

± 1920

Zicht op de Van Enschodtbrug richting Boom. De kerk van Boom en een deel van de molen Rijpens (rechts) zijn herkenbaar.

Bron: E. B.

Einde 1920

De "voetbrug" gezien van aan het sas van Klein Willebroek.

Bron: ?

oktober 1922

De brug van aan het tolhuis gezien.

Bron: G. Hermans (?) - Antwerpen

Midden jaren 1920... de Van Enschodtbrug gezien van uit Boom.

Heel opvallend is ook de leiding die tot het midden van de brug loopt.

Vraag: weet iemand waarvoor deze pijpleiding diende?

Bron: A.S.A.

1925

Mensen aan het tolhuis in Klein Willebroek.

Bron: ?

± 1930

De gebouwen van de Molens Rijpens in Boom, gezien van op de voetgangersbrug.

Bron: ?

In de loop van de jaren 1930-1940 ontstaat er onvrede over de tolheffing. Veel mensen maken dagelijks gebruik van de brug (voor hun werk, aankopen,...)

In een krant van 1930 wordt er een artikel aan gewijd.

Bron: ?

april 1930

Een actie van een deel van de dagelijkse gebruikers van de brug leidt ertoe dat fietsers afstappen, en te voet - met de fiets op de schouder - de brug oversteken.

Dit levert een dagelijkse besparing op, die in twee richtingen genoten wordt.

Bron: ?

Een krantenartikel uit 1930 dat onder andere gaat over het "middeleeuwsche bordje", waarop duidelijk te lezen staat dat het tolgeld betaald moet worden, elke keer als men over de brug gaat.

Bron: ?

1935 - 1940

Tikketten als bewijs van betaald bruggengeld uit de periode 1935 tot 1940.

Bron: ?

1935

Foto van de "voetbrug" tussen Boom en Klein Willebroek.

Bron: uitg. Fr. Van Dievoort

aptil 1935

Zicht op de Van Enschodtbrug van aan het sas van Klein Willebroek.

Bron: ?

In 1937 rijdt de koers der onafhankelijken over de Rupelbrug.

Bron: De Zondagsvriend, WIL-BIB

De Boomse Molens C. Rijpens, gezien van op de Rupelbrug net vóór het begin van WO II.

Bron: ?

1930 - 1940

Tolhuis aan de Van Enschodtbrug.

Bron: ?

februari 1940

De Rupel vriest dicht tijdens de strenge winterdagen.

Bron: De Stad (André Van den Eynde)

In de periode van 1911 tot 1913 werd de nieuwere Rupelbrug gebouwd, op de verbindingsweg van Antwerpen via Boom en Willebroek naar Brussel.

Aan het einde van de tweede wereldoorlog werd België in meerdere fases en gebieden bevrijd door de geallieerde troepen. Op bovenstaande kaart van september 1944 wardt getoond hoe de geallieerde troepen ervoor kiezen om via de Oostdijk in Willebroek en de Oostvaartdijk in Klein Willebroek naar de "voetbrug" te trekken. Via een omweg in Boom, zullen ze dan terugkeren om de Duitse mitrailleurspost op de brug over de spoorlijn Sint Niklaas - Mechelen aan te vallen.

Zoals vermeld, werd dit plan voorgesteld door luitenant Vekemans.

Bron: ?

Luitenant Robert Vekemans was een Belgisch militair, die samen met de Britse bevrijders de Rupel overtrok om later Antwerpen te bevrijden. De Duitsers hadden alle bruggen ondermijnd, maar de houten brug van de weduwe Van Enschodt was minder verdedigd, en dus beter om de weg naar Antwerpen te kiezen.

Rechts kolonel Silvertop (vraag: klopt dit, of is de foto van een andere militair die samen met Vekemans de Rupel overtrok?)

Bron: Wikipedia (zie link hieronder)

Als dynamiet niet ontploft: Marcel Siebens (85) over de bevrijding van Willebroek

Als tienjarige knaap zag Marcel Siebens de Shermantanks door Willebroek passeren. Onrust. Spanning. Euforie. Want het waren de Engelsen, goed volk. De bevrijding van Antwerpen is nabij. Marcel en zijn vader hangen hun Belgische vlag uit. Met trots, want de oorlog, die is voorbij.

Bron: Igemo (Harte Van Eynde, Clara Braeckman, Marlies Machielsen & Dorien Ceulemans)

Nadat de Rupelbruggen vernietigd werden doordat de Duitsers die bruggen ondermijnd hadden, werden de genietroepen ingeschakeld om de verbindingsweg

naar Antwerpen te verbeteren.

Bron: ?

1945

Onmiddellijk na de bevrijding van België werd gestart met herstelwerken.

Zo ook aan de voetgangersbrug (hier vlakbij de Boomse Molens Rijpens).

Bron: ?

periode 1950 - 1955

Foto van de loskade van de firma de Roeck (aan de Rupel) in Boom.

De buis en de staketsels zijn de plaats waar de Van Enschodtbrug zich bevond.

De brug werd afgebroken in 1945, en de staketsels werden later geruimd.

Bron: ?

Periode 1950 - 1960

Het oude tolhuis van de Van Enschodtbrug.

Bron: ?

1954

Op deze foto is het brugdek volledig verwijderd (1945) maar staan nog wel de staketsels aan de brugpijlers.

Bron: ?

Zicht op Klein Willebroek met op de voorgrond de resten van de Van Enschodtbrug.

Rechts bovenaan het sas van Klein Willebroek en links de scheepswerf Engelen, later Oomes.

Bron: ?

1968

Het bruggenhoofd.

Bron: PI-TB

Einde 1989

affiche een artikel over "Industriële archeologie" in Openbaar Kunstbezit in Vlaanderen.

Bron: Openbaar Kunstbezit in Vlaanderen, oktober-november-december 1989, Guido Deseijn en Adriaan Linters.

Het volledige artikel kan je lezen op de website van Openbaar Kunstbezit in Vlaanderen (zie link hieronder).

Bron: Openbaar Kunstbezit in Vlaanderen

De foto die werd gebruikt voor het artikel in Openbaar Kunstbezit in Vlaanderen.

Bron: ?

± 1995

Het nu nog steeds bestaande bruggenhoofd aan de Oostvaartdijk.

Bron: Stadsarchief van Antwerpen

2009

Het portaal boven de ingang naar de Van Enschodtbrug.

Bron: PI-TB

10 januari 2009

tank aan het begin van de vroegere Van Enschodtbrug

Bron: PI-TB

2014

zicht op de tank en jazzclub het Veerhuis (van op het Sashuis)

Bron: PI-TB

3 juni 2015

begin van de weg naar de vroegere Van Enschodtbrug.

Bron: PI-TB

10 maart 2015

gerestaureerde boog van de Van Enschodtbrug.

Bron: PI-TB

10 maart 2015

oprit en gerestaureerd boog van de Van Enschodtbrug.

Bron: PI-TB