|
Van Enschodtbrug
Straatnaam |
Adrescode |
|
Oostvaartdijk (Klein Willebroek) - Van Enschodtbrug |
KLWOSTVD_VEB |
Periode
|
|
|
|
Huisnummer |
|||
Huidig nummer: |
Van Enschodtbrug |
Vroeger nummer: |
- |
Van |
25 januari 1853 |
Tot |
5 november 1945 |
Naam van het bedrijf / Beroep |
n.v. Weduwe Van Enschodt |
Uitbater(s) |
- |
Toenaam |
- |
Telefoonnummer |
- |
Informatie |
|
In 1836 is er sprake van een brug over de Rupel tussen Klein Willebroek en Boom. Het zal nog bijna 10 jaar duren vooraleer de plannen opnieuw worden bovengehaald. Omdat de kosten voor de aanleg van de brug - geraamd op een half miljoen! - zo hoog zijn, wordt gekozen voor een tolbrug. Bij de eerste steenlegging in 1851, stort de tribune boven de Rupel in, en vallen de genodigden in de modder. Uiteindelijk wordt de brug in 1853 in gebruik genomen, tot de bovenbouw in 1945 wordt afgebroken. Meer informatie over de historiek vind je in het volledige artikel op de website van Ten Boome (zie link hieronder). Bron: Ten Boome "Iets meer over De Grote Baan" |
|
De tolbrug wordt in 1853 in gebruik genomen. De brug is dan 235 m lang en 4,60 m breed. Ze was privébezit van de Société Veuve Van Enschodt, en werd vergund voor 90 jaar. Er werd tolgeld gevraagd om de brug over te steken. Op 17 mei 1940 wordt om 18:00 hr het wegdek van de halfopengedraaide Van Enschodtbrug vernield om de Duitsers tegen te houden in hun optocht naar Antwerpen. Uiteindelijk wordt de brug gesloopt in 1946 - nog enkele houten steigers blijven staan in de Rupel om een aantal dienstleidingen steun te geven. Bron: BK-SW, TS-VRTL |
|
19 december 1902: de gemeenteraad van Willebroek praat over de tolbrug van de Weduwe Van Enschodt. Het onderwerp van de vergadering zijn de toheffingen, die vooral zwaar wegen op de werklieden die dagelijks over de brug moeten, en de handelaars die tol moeten betalen voor hun voertuigen. De Raad besluit eenparig: Het Staatsbestuur en de wetgevende Kamers eerbiedig te verzoeken met de Maatschappij Weduwe Van Enschodt in onderhandeling te treden, en de overneming van de brug te doen, om alzo dien gemeenschapsweg op gelijken voet te brengen met alle andere groote verbindingswegen en het tolrecht, op gemelde brug nog bestaande, af te schaffen. Het volledige artikel kan je lezen in het tijdschrift Vaertlinck, jaargang 2016 - nr. 4. Bron: TS-VRTL (2016 - nr. 4, Emiel Geens) |
|
Volgende informatie werd gevonden op de informatieborden van de tentoonstelling over Klein Willebroek in het Sashuis in 2011: De tolbrug Wwe Van Enschodt verbond de oevers van Klein Willebroek en Boom, en was tot 1939 - toen de Rupelbrug in gebruik werd genomen - de enige verbinding tussen de twee gemeenten. De eerste plannen om een brug over de Rupel te bouwen dateerden reeds van 1828. Het duurde echter tot 15 mei 1850 voor men met de bouw van de brug begon. De brug - een ontwerp van ingenieur Chalres Tossyn - werd toen beschouwd als één van de meest ingenieuze brugconstructies in Europa; ze was niet minder dan 262 meter lang. De metelan en houten constructie werd gebouwd in de ateliers van François Pauwels in Brussel. De naam Wwe Van Enschodt is afkomstig van de naam van de vennootschap die de tolconcessie voor de brug in handen had. Weduwe Van Enschodt maakte de bouw van de brug zelf niet meer mee - ze overleed in 1847. Haar tweede echtgenoot Louis Vincent de L'Orgerie-Guétry nam na haar overlijden het promotorschap op zich. Op 24 januari 1853 werd de brug officieel ingehuldigd. Anecdote hierbij is dat de tribune - waarop de genodigden bij de eerste steenlegging, de gouverneur en een heel gezelschap notabelen, plaats moest nemen tijdens de plechtigheid - instortte. Alle hoogwaardigheidsbekleders belandden in het slijk van de Rupel, dit tot groot jolijt van de plaatselijke bevolking. De Weduwe Van Enschodtbrug werd in 1912 ernstig beschadigd door de aanvaring van het schip Alice. Hierdoor werd het draaibare gedeelte van de brug vernield en diende dit te worden vervangen. Toen in 1930 het tolgeld voor fietsers werd verhoogd, droeg men uit protest zijn fiets op de schouders over de brug. Op die manier vermeed men om het tolgeld te moeten betalen. In 1944 speelde de brug een belangrijke rol bij de bevrijding van Antwerpen. Robert Vekemans - genieofficier en ingenieur - had vernomen dat de Duitsers de Boulevardbrug hadden ondermijnd. Hij wist de gearriveerde Engelse troepen onder leiding van kolonel Silvertop en majoor Dunlop te overtuigen om af te wijken van de geplande route via de Boulevardbrug en om langs de Willebroekse Vaart en de Weduwe Van Enschodtbrug over de Rupel naar Antwerpen te rijden. De Duitsers waren hierdoor volkomen verrast en de tanks die één voor één over de oude brug richting Boom reden, bereikten zo quasi ongehinderd Antwerpen. De ingenomen Rupelbruggen bleven achter onder bewaking van het verzet. Na de oorlog werd de in 1945 beschadigde en verouderde tolbrug gesloopt. De gaspijpleiding van Boom naar Klein Willebroek, die op het vaste gedeelte van de brug langs de pijlers van de brug lipe, werd boven op de oude pijlers gelegd (1954). De gasleiding verdween later en werd vervangen door een ondergrondse gasleiding vanuit Willebroek. De pijlers van de brug blven nog tot 1986 in de rivier staan. Als aandenken aan de bevrijding, werd in 1992 op het bruggenhoofd van de nu verdwenen Weduwe Van Enschodtbrug een Shermantank geplaatst en werd de toegangspoort van de brug gereconstrueerd. In Boom kreeg Robert Vekemans als eerbetoon een monument. Bron: GEM-PUB, Toeristische Dienst Gemeente Willebroek - Sashuis Klein Willebroek |
Ten Boome -
Iets meer over "De Grote Baan"
Vermeldingen in de pers |
|
|
Meer
informatie op
Er zijn heel wat afbeeldingen beschikbaar.
De indeling is op basis van de periode - de foto's werden zo goed mogelijk in chronologische volgorde geplaatst.
De weduwe en de aanleg van de brug
De
brug tijdens de 2de wereldoorlog
Wereldoorlog II en de Bevrijding in september 1944
|
Op 4 september 1992 worden in Willebroek de Bevrijdingsfeesten gevierd, ter herdenking van het einde van Wereldoorlol II en het bevrijden van onze gemeente. Op 5 september is er de officiële opening van de Robert Vekemans Liberation Route vlakbij de plaats waar vroeger de Van Enschodtbrug aan de Oostvaartdijk kwam. Een kolonne van militaire voertuigen zal vertrekken aan het Fort van Breendonk en naar het Sasplein in Klein Willebroek rijden. Op 17 oktober zal ter ere van de geallieerde troepen een originele Sherman-tank worden geplaatst. Op 4 september 1944 werden de bevrijders met hun voertuigen via de Dendermondsesteenweg over de pontonbrug naar de zijde van de Fabriekstraat geleid. Vandaar reden ze langs de oostelijke oever van het kanaal - onder begeleiding van Rik Vekemans - naar Klein Willebroek geleid. De kolonne reed dan over de Van Enschodtbrug om via het centrum van Boom en over de Rupelbrug een achtergebleven post van de Duitse bezetter, ter hoogte van de Boulevardbrug aan het kanaal. Na de bevrijding van de gemeenten in Klein Brabant en de Rupelstreek, trokken de geallieerde strijdkrachten op naar Antwerpen om de stad te bevrijden. Naar aanleiding van de 50ste verjaardag van de bevrijding, worden nog grootsere bevrijdingsfeesten en herdenkingen opgezet. Bron: zie persartikels hieronder. |
Vermeldingen in de pers |
|
|
Afbeeldingen
De weduwe en de aanleg van de brug
|
10 juli 1847: Marie-Anne-Joséphine-Antoinette Wilbots (weduwe Van Enschodt) overlijdt op 63-jarige leeftijd. Getuige dit overlijdensbericht. Bron: ? |
|
3 augustus 1850 Artikel in de afkondigingen van de "Affiches Générales" van de provincie Antwerpen over de brug over de Rupel. In het artikel wordt duidelijk gesteld dat de "firma Vve Van Enschodt" gemachtigd zal zijn om gedurende 99 jaar tol te heffen op de gebruikers van de brug. Bron: provincie Antwerpen (03-08-1950) |
|
Afbeelding uit 1852 van de Rupel, met de brug van de weduwe Van Enschodt. Het zicht is van op de rede in Boom. Bron: ? |
|
Aandeelhouders konden investeren voor de brug over de Rupel, onderdeel van de verbinding tussen Brussel en Antwerpen. Hiervoor werden uiteraard aandeelbewijzen gegeven, hieroboven getoond. Klik op elk van de afbeeldingen om een grotere afbeelding te zien! Bron: ? |
De vroege periode van de brug
|
Er werd ook publiciteit gemaakt voor de kanaalverbinding van Brussel met de Rupel (en dus de Schelde). Hierboven een postkaar, waarop links de uitgang van de sluis te zien is, en rechts de "voetbrug" over de Rupel naar Boom. Bron: fotograaf A. Louvoys - Brussel |
|
1900-1905 Mensen op de brug, vlakbij de molens Rijpens in Boom. Bron:? |
|
Postkaart van september 1900. Bron: ? |
|
1901 Postkaart verstuurd van een schip dat door de opendraaiende brug van de Van Enschodtbrug vaart. Bron: Nels - Brussel. |
|
DeVan Enschodtbrug die Klein-Willebroek met Boom verbond, was al in gebruik vanaf 1835. Gebruikers moesten tolgeld betalen. Inwoners van Willebroek en Boom betaalden halve prijs. De Van Enschodtbrug kreeg grote historische betekenis in de Tweede Wereldoorlog, omdat langs hier de geallieerde legers ongehinderd naar Antwerpen konden oprukken. Bron: "Beelden van toen", Staf Willems, uitg. Het Streekboek, Nieuwkerken-Waas, 1987 |
|
Postkaart uit 1901. Bron: ? |
|
1902 De Van Enschodtbrug met aan de overkant van de Rupel de rede van Boom. Bron: WIL-BIB |
|
De Weduwe Van Enschodtbrug werd op 25 januari 1853 ingehuldigd. Ze was 262 lang en 4,60 m breed. Op bovenstaande foto - die van na de eeuwwisseling dateert, zien we de "tolbrug" in al haar glorie. Ze werd alzo genoemd omdat bij Koninklijk Besluit van 21 januari 1853 aan de n.v. Weduwe Van Enschodt het recht werd verleend om voor de duur van 99 jaar tol te heffen. Tot voor de voltooiing van de brug werd "het Veer over den Rupel, tusschen Boom en Willebroeck" - eeuwenlang de enige verbinding tussen Boom en Willebroek - openbaar verpacht door het Amorisatie-Syndicaat van het Bestuur der Domeinen. De doortocht op de Weduwe Van Enschodtbrug werd vanaf 5 november 1945 - wegens afbraak van de bovenbouw van de brug - voor altijd geschorst. Bron: "Willebroek zoals het vroeger was" (Karel De Decker, Edit. Europese Bibliotheek - Zaltbommel, NL, 1996) |
|
Kaart uit 1902 met een foto gemaakt van op de rede in Boom. Bron: Nels - Brussel |
|
Een foto die net iets later werd gemaakt, nl in mei 1905. En ook van op de rede in Boom. Bron: Nels - Brussel. |
|
Een foto van de brug weduwe Van Enschodt uit 1906, dit keer richting Boom. Bron: S.B.P - Brussel. |
|
De Van Enschodtbrug in 1909 Met zicht van uit Klein Willebroek (scheepswerven Oomes?) richting Boom. Bron: E.B. (?) |
|
1900-1910 Toegang van de Van Enschodtbrug in Klein Willebroek. Op de achtergrond zie je de kerk van Boom en de Molens Rijpens. Bron: Hermans - Antwerpen |
|
1900-1920 Zicht op het draaiende deel van de Van Enschodtbrug. De foto werd gemaakt van aan de sluis van Klein Willebroek. Bron: ? |
|
1900-1920 Zicht op de Van Enschodtbrug. Uiterst rechts het draaiende gedeelte. Bron: uitgeverij-drukkerij Thomas |
|
Kaart uit ± 1910, waarop het kanaal, Klein Willebroek en ook het tracé van de Van Enschodtbrug te zien is. Bron: ? |
|
De rede in Boom rond 1910, met rechts op de foto de Van Enschodtbrug. Bron: A.S.A. |
|
Drie versies van een zelfde foto, gemaakt in 1909 van aan het sas van Klein Willebroek. Op de foto zie je de Van Enschodtbrug. Bron: ? |
|
Toegang tot de Van Enschodtbrug. Het gebouw rechts was het tolhuis. Bron: Bertels (?) |
|
De brug in 1912 - Links op de foto - aan de overzijde van de Rupel - zie je de gebouwen van de molens Rijpens in Boom. Bron: drukkerij Thomas - Willebroek |
|
Sfeervolle ingekleurde versie van de foto's hierboven. Bron: drukkerij Thomas (?) |
|
De Van Enschodtbrug gezien van op de Boomse rede. Bron: Nels - Brussel. |
Een schip vaart tegen de brug... (maart 1912)
In de maand maart vaart stoomschip Alice tegen het draaiende gedeelte van de Van Enschodtbrug, en veroorzaakt zware schade aan de brug en het brugdek.
In de pers wordt er uiteraard heel wat aandacht besteed aan dit voorval.
|
15 maart 1912 Krantenartikel met foto van het stoomschip Alice dat de schade aan de brug veroorzaakte. Bron: ? |
|
Lees het volledige artikel in het tijdschrift Vaertlinck. Bron: TS-VRTL (2013 - nr. 3, "Weduwe Van Enschodtbrug Klein Willebroek - Uit de oude doos - Uit Ons Volk van 23 maart 1912", René Pattyn) |
|
Een foto waarop de schade aan het brugdek richting Boom duidelijk zichtbaar is. Bron: ? |
|
Zoals in de krant vermeld moet alle vervoer - dat normaal via de Van Enschodtbrug de Rupel overstak - nu een grote omweg maken als gevolg van de aanvaring. Bron: ? |
|
Aanvaringen De brug was al meermalen aangevaren in de loop der jaren, dit door schepen die tengevolge de stroming in de Rupel hun draai missten aan de ingang van de vaart, en had uiteraard blijvende beschadigingen opgelopen. Meestal is de schade miniem, en worden noch de scheepvaart of de passage op de brug hierdoor ernstig gehinderd. ... op 14 oktober 1911 gebeurt er een aanvaring die de brug ernstige structurele schade bezorgt en een litteken achterlaat dat het uitzicht van de mooie rechte brug tamelijk wijzigde, maar ook zorgt voor reële gevolgen voor handel en nijverheid in de Rupelstreek. ... Een boot vaart met volle kracht, juist naast het draaigedeelte, tegen de brug, beukt tegen een pijler, en deze wordt door de schok op de bodem van de rivier praktisch een meter stroomopwaarts verschoven. Het wegdek wordt versplinterd en de doorgang voor de voertuigen is onmogelijk geworden. ... Lees het volledige artikel in het tijdschrift Vaertlinck (zie brongegevens hieronder) Bron: TS-VRTL (2013 - nr. 4, "Uit onze schuif der herinnering - Aanvaringen", Eric Van Winghe) |
|
maart 1912... Sensationeel nieuws in de krant uit de regio Boom - Klein Willebroek. Bron: ? |
|
Door de aanvaring was het brugdek in het water gestoten. Het wordt een zware karwei om de schade te herstellen. Bron: ? |
|
Personen konden met een overzetboot tussen Klein Willebroek en Boom pendelen. Goederenvervoer verliep via een grote omweg. Bron: ? |
|
Om het brugdek uit het water te halen, werd beroep gedaan op een grote vlottende hijskraan uit de Antwerpse haven. Bron: ? |
|
maart 1912 Het uit het water getilde brugdek werd op een vlot naar de oever gevaren. Bron: M. Basteyns (foto) |
|
Dat brugdek wordt dan op de oever geplaatst, om na te gaan of herstelwerken mogelijk zijn. Bron: M. Basteyns (foto) |
|
Nog een foto van de bergingswerken van de beschadigde delen van het brugdek. Bron: M. Basteyns (foto) |
|
april 1913 Zicht op de herstelde brug vanaf Boom. De huizen rechts bovenaan bevinden zich op de Oostvaartdijk in Klein Willebroek. Bron: ? |
Wereld Oorlog I
|
Periode van WO I - wachtenden aan de Van Enschodtbrug. Er staan ook Duitse soldaten op de brug, waaraan je merkt dat de bezetting volop aan de gang was. Bron: M. Frateur-Roofthooft - Boom |
|
1915 Zicht op de Van Enschodtbrug, met daaronder de tikketten die je moest kopen voor de oversteek. Het "beleefd verzoek" had waarschijnlijk tot doel dat de tikketten na de overtocht opnieuw moesten worden ingeleverd, voor hergebruik. Bron: Gemeente Boom |
Tussen WO I en WO II
|
±1920 Zicht op de Van Enschodtbrug richting Boom. De kerk van Boom en een deel van de molen Rijpens (rechts) zijn herkenbaar. Bron: E. B. |
|
Einde 1920 De "voetbrug" gezien van aan het sas van Klein Willebroek. Bron: ? |
|
oktober 1922 De brug van aan het tolhuis gezien. Bron: G. Hermans (?) - Antwerpen |
|
Midden jaren 1920... de Van Enschodtbrug gezien van uit Boom. Heel opvallend is ook de leiding die tot het midden van de brug loopt. Vraag: weet iemand waarvoor deze pijpleiding diende? Bron: A.S.A. |
|
1925 Mensen aan het tolhuis in Klein Willebroek. Bron: ? |
|
±1930 De gebouwen van de Molens Rijpens in Boom, gezien van op de voetgangersbrug. Bron: ? |
|
In de loop van de jaren 1930-1940 ontstaat er onvrede over de tolheffing. Veel mensen maken dagelijks gebruik van de brug (voor hun werk, aankopen,...) In een krant van 1930 wordt er een artikel aan gewijd. Bron: ? |
|
april 1930 Een actie van een deel van de dagelijkse gebruikers van de brug leidt ertoe dat fietsers afstappen, en te voet - met de fiets op de schouder - de brug oversteken. Dit levert een dagelijkse besparing op, die in twee richtingen genoten wordt. Bron: ? |
|
Een krantenartikel uit 1930 dat onder andere gaat over het "middeleeuwsche bordje", waarop duidelijk te lezen staat dat het tolgeld betaald moet worden, elke keer als men over de brug gaat. Bron: ? |
|
Tikketten als bewijs van betaald bruggengeld uit de periode 1935 tot 1940. Bron: ? |
|
1935 Foto van de "voetbrug" tussen Boom en Klein Willebroek. Bron: uitg. Fr. Van Dievoort |
|
aptil 1935 Zicht op de Van Enschodtbrug van aan het sas van Klein Willebroek. Bron: ? |
|
In 1937 rijdt de koers der onafhankelijken over de Rupelbrug. Bron: De Zondagsvriend, WIL-BIB |
|
De Boomse Molens C. Rijpens, gezien van op de Rupelbrug net vóór het begin van WO II. Bron: ? |
|
1930-1940 Tolhuis aan de Van Enschodtbrug. Bron: ? |
De brug tijdens de 2de wereldoorlog
|
februari 1940 De Rupel vriest dicht tijdens de strenge winterdagen. Bron: De Stad (André Van den Eynde) |
|
In de periode van 1911 tot 1913 werd de nieuwere Rupelbrug gebouwd, op de verbindingsweg van Antwerpen via Boom en Willebroek naar Brussel. Aan het einde van de tweede wereldoorlog werd België in meerdere fases en gebieden bevrijd door de geallieerde troepen. Op bovenstaande kaart van september 1944 wardt getoond hoe de geallieerde troepen ervoor kiezen om via de Oostdijk in Willebroek en de Oostvaartdijk in Klein Willebroek naar de "voetbrug" te trekken. Via een omweg in Boom, zullen ze dan terugkeren om de Duitse mitrailleurspost op de brug over de spoorlijn Sint Niklaas - Mechelen aan te vallen. Zoals vermeld, werd dit plan voorgesteld door luitenant Vekemans. Bron: ? |
|
Luitenant Robert Vekemans was een Belgisch militair, die samen met de Britse bevrijders de Rupel overtrok om later Antwerpen te bevrijden. De Duitsers hadden alle bruggen ondermijnd, maar de houten brug van de weduwe Van Enschodt was minder verdedigd, en dus beter om de weg naar Antwerpen te kiezen. Rechts kolonel Silvertop (vraag: klopt dit, of is de foto van een andere militair die samen met Vekemans de Rupel overtrok?) Bron: Wikipedia (zie link hieronder) |
Lees meer
over deze veldtocht op
Wikipedia.
|
Als tienjarige knaap zag Marcel Siebens de Shermantanks door Willebroek passeren. Onrust. Spanning. Euforie. Want het waren de Engelsen, goed volk. De bevrijding van Antwerpen is nabij. Marcel en zijn vader hangen hun Belgische vlag uit. Met trots, want de oorlog, die is voorbij. Bron: Igemo (Harte Van Eynde, Clara Braeckman, Marlies Machielsen & Dorien Ceulemans) |
|
Nadat de Rupelbruggen vernietigd werden doordat de Duitsers die bruggen ondermijnd hadden, werden de genietroepen ingeschakeld om de verbindingsweg naar Antwerpen te verbeteren. Bron: ? |
|
1945 Onmiddellijk na de bevrijding van België werd gestart met herstelwerken. Zo ook aan de voetgangersbrug (hier vlakbij de Boomse Molens Rijpens). Bron: ? |
Einde van een tijdperk
|
periode 1950-1955: Foto van de loskade van de firma de Roeck (aan de Rupel) in Boom. De buis en de staketsels zijn de plaats waar de Van Enschodtbrug zich bevond. De brug werd afgebroken in 1945, en de staketsels werden later geruimd. Bron: ? |
|
Periode 1950-1960 Het oude tolhuis van de Van Enschodtbrug. Bron: ? |
|
1954 Op deze foto is het brugdek volledig verwijderd (1945) maar staan nog wel de staketsels aan de brugpijlers. Bron: ? |
|
Zicht op Klein Willebroek met op de voorgrond de resten van de Van Enschodtbrug. Rechts bovenaan het sas van Klein Willebroek en links de scheepswerf Engelen, later Oomes. Bron: ? |
|
1968 Het bruggenhoofd. Bron: PI-TB |
|
Einde 1989 affiche een artikel over "Industriële archeologie" in Openbaar Kunstbezit in Vlaanderen. Bron: Openbaar Kunstbezit in Vlaanderen, oktober-november-december 1989, Guido Deseijn en Adriaan Linters. Het volledige artikel kan je lezen op de website van Openbaar Kunstbezit in Vlaanderen (zie link hieronder). Bron: Openbaar Kunstbezit in Vlaanderen |
Industriële archeologie - het verleden van onze toekomst (Openbaar Kunstbezit
in Vlaanderen) - hoofdstuk "Transport"
|
De foto die werd gebruikt voor het artikel in Openbaar Kunstbezit in Vlaanderen. Bron: ? |
|
±1995 Het nu nog steeds bestaande bruggenhoofd aan de Oostvaartdijk. Bron: Stadsarchief van Antwerpen |
|
2009 Het portaal boven de ingang naar de Van Enschodtbrug. Bron: PI-TB |
|
10 januari 2009 tank aan het begin van de vroegere Van Enschodtbrug Bron: PI-TB |
|
2014 zicht op de tank en jazzclub het Veerhuis (van op het Sashuis) Bron: PI-TB |
|
3 juni 2015 begin van de weg naar de vroegere Van Enschodtbrug. Bron: PI-TB |
|
10 maart 2015 gerestaureerde boog van de Van Enschodtbrug. Bron: PI-TB |
|
10 maart 2015 oprit en gerestaureerd boog van de Van Enschodtbrug. Bron: PI-TB |