Verenigde Provinciën - Duyck - Oostenrijkers

21 jan: Antonius Duyck wordt raadspensionaris van Holland (tot 1629) benoemd door de Staten van Holland, als opvolger van Oldenbarneveldt. Om zijn ondergeschiktheid te benadrukken, wordt hem de titel landsadvocaat niet gegeven.

23 mar: Hugo de Groot ontsnapt uit zijn gevangenis slot Loevestein, in een boekenkist en komt aan in Antwerpen. Als medestander van Oldenbarneveldt was hij veroordeeld tot levenslange opsluiting.

Aartshertog Albrecht overlijdt. Zijn vrouw aartshertogin Isabella wordt landvoogdes (tot 1633). Ze is een dochter van Filips II van Spanje. De zuidelijke Nederlanden komen op die manier terug toe aan Spanje, vanwege de kinderloosheid van Albrecht en Isabella.

21  apr: dit betekent meteen het einde van het Twaalfjarig bestand. De kanselier van Brabant wordt naar Holland gestuurd. Als tegenprestatie voor de macht over Brussel (door de Hollanders) worden toegevingen verwacht. Het voorstel valt echter niet in goede aarde, en de kanselier wordt bijna gelyncht.

3 jun: de Staten Generaal verlenen octrooi aan de Westindische Compagnie (WiC) om te handelen in Afrika en in West-Indië. Het dagelijks bestuur wordt gevormd door de Heren XIX.

Bohemen

De gevluchte "winterkoning" Frederik van der Palts (van Bohemen) komt naar Den Haag en vestigt zich in het huis van een gevluchte schoonzoon van Oldenbarneveldt.

Chinese Rijk - Liaoyang

Nurhatsji vestigt de Chinese hoofdstad Liaoyang, voor de Mantsjoes.

Frankrijk - de la Fontaine

Jean de La Fontaine (°1621 +1695), Frans dichter, schrijver van de elegante "Fables".

Indonesië - Coen & Spronck

Jan Pieterszoon Coen en Martinus Spronck zijn verantwoordelijk voor het uitmoorden van een deel van de bevolking van de Banda Eilanden. Gevolg is dat de Republiek nu in alle rust foelie en muskaatnoten kan verbouwen en verhandelen in de streek.

Spanje - Filips IV

Koning Filips III van Spanje overlijdt. Filips IV van Spanje maakt aanspraak op de Spaanse troon, en wordt door het overlijden van Albrecht van Oostenrijk - die geen kinderen heeft verwekt - automatisch heer van de Nederlanden.

Verenigde Provinciën - Spaans regime

2 okt: de Spaanse aanvoerder don Velasco neemt Steenbergen in. Opperbevelhebber Spinola stopt zijn 10 weken durend beleg op Bergen op Zoom.

Prins Maurits van Oranje en graaf Ernst van Mansfeld ontzetten Bergen op Zoom van Spinola. Ze slagen er niet in om Antwerpen ook in te lijven.

Fabritius

Carel Fabritius (°1622 Beemster +12 okt 1654 Delft), Nederlands schilder. Hij is een leerling van Rembrandt.

China - Hollandse missies

De eerste Hollandse handelsmissies komen aan in China.

Engeland - Drebbel - Onderzeeër

Cornelis Jacobszoon Drebbel maakt dit jaar waarschijnlijk een eerste tocht onder water in de Theems, tussen Westminster en Greenwich.

Osmaanse Rijk - Moestafa I

Omdat sultan Osman II door de janitsaren wordt vermoord, komt sultan Moestafa I (°1592 Manisa +1639 Constantinopel) voor een tweede keer aan het bewind. Een jaar later wordt hij afgezet.

Perzië - Portugal

De Perzen onder leiding van sjah Abbas I de Grote worden geholpen door de vloot van de Engelse Oost-Indische Compagnie, om het eiland Hormoez van de Portugezen te veroveren.

Spanje - de Herrera de Jonge

Francisco de Herrera de Jonge (°1622 +1685), Spaans schilder. Hij maakt o.a. "De Hemelvaart van Maria" (in Madrid), en maakt het plan van de kerk van O.L.V. del Pilar in Zaragossa.

Antwerpen - Rubens

Peter Paulus Rubens (°1577 Siegen, Nassau +1640 Antwerpen) onderhandelt op vraag van aartshertogin Isabella, in de gesprekken rond de vernieuwing van het Twaalfjarig Bestand met de Noordelijke Nederlanden. In deze periode schildert hij o.a. "de Aanbidding der Wijzen".

Verenigde Provinciën

feb: twee zoons van Oldenbarneveldt, Reinier heer van Groenevelt en Willem heer van Stoutenberg, beramen samen met nog een aantal anderen een samenzwering tegen Maurits van Oranje. Enkele zeelieden worden ingehuurd om Maurits te vermoorden bij diens bezoek aan zijn maîtresse, de freule van Mechelen. De zeelui verraden echter het plan, wat daardoor mislukt. Reinier van Groenevelt en de andere samenzweerders worden terechtgesteld.

Osmaanse Rijk - Moerad IV

Sultan Moerad IV (°1612 Constantinopel +1640 Constantinopel) komt aan de macht (tot 1640). Hij is een zoon van Ahmed I, nadat zijn oom Moestafa I wordt afgezet. Het zal duren tot 1632 vooraleer hij zijn macht kan verstevigen. sEén en ander is het gevolg van de rebellie van de janitsaren en de spahi's.

Indonesië - Ambon

10 mei: in Ambon worden de Engelsen uitgemoord, omdat de gouverneur vermoedt dat ze samen met de lokale bevolking een complot opzetten om de VOC te benadelen. Gouverneur-generaal Coen wordt voor deze moordpartij aansprakelijk gesteld. Hij doet een voorstel om Nederlanders te doen emigreren naar de Indonesische archipel, maar dat wordt afgewezen.

Nederlanden - Geulinckx

Arnold Geulinckx (°31 jan 1624 Antwerpen +20 nov 1669 Leiden), Vlaams wijsgeer. Van 1646 tot 1658 is hij hoogleraar in Leuven. In 1658 gaat hij als calvinist naar Leiden, waar hij in 1662 hoogleraar wordt.

Verenigde Provinciën - Spaans regime

feb: graaf Hendrik van den Bergh, voert het Spaanse leger aan, en plundert op de Veluwe en in Overijssel.

Spinola slaat het beleg van Breda neer. Deze plaats omvat het ouderlijk erfgoed van Maurits van Nassau.

Verdrag van Compiègne

10 jun: de noordelijke Republiek sluit in Compiègne een verbond met Frankrijk. Als gevolg, zal de Republiek geldelijke subsidies ontvangen voor zijn strijd tegen Spanje. Als tegenprestatie zullen ze kardinaal Richelieu helpen in zijn strijd tegen de hugenoten.

Brazilië - Willekens / Hein

10 mei: een vloot van de Westindische Compagnie, o.l.v. Jacob Willekens en Piet Hein ("grootschipper van Delfshaven") (°15 nov 1575 Delfshaven +18 jun 1629 Dungeness) veroveren San Salvador (Bahia) aan de Allerheiligenbaai (Brasilia).

Formosa - Nederlanders

Formosa (zuiden van Taiwan) wordt door de Republiek bezet, als uitvalsbasis voor de handel met China (tot 1642) voor de Verenigde Oost-Indische Compagnie.

Frankrijk - Richelieu

Koning Lodewijk XIII de Rechtvaardige laat het bewind over aan Richelieu.

François d'Aix de Lachaise (°1624 +1709), Frans jezuïet. Hij is later de biechtvader van koning Lodewijk XIV, en hij krijgt een landgoed ten geschenke. Op dit landgoed bevindt zich nu het kerkhof "Père-Lachaise".

Spanje - Philips IV

Koning Philips IV op de troon (tot 1665).

Noorwegen - Christiania

Stichting van Christiania door Christiaan IV van Denemarken. De stad behoudt deze naam tot 1925, die dan verandert in Oslo.

Verenigde Provinciën - Spaans regime

4 apr: prins Frederik Hendrik van Oranje huwt met Amalia van Solms, op verzoek van Maurits. Amalia is een hofdame uit het gevolg van de "winterkoning" Frederik van de Palts.

23 apr: prins Maurits van Oranje sterft. Zijn broer Frederik Hendrik stadhouder van Holland, Zeeland, Utrecht en Gelderland. In Groningen wordt Ernst Casimir stadhouder, naast zijn ambt in Friesland.

mei: de troepen van Spinola bezetten Breda. In het noorden worden de Wormer, de Purmer en de Schermer drooggelegd. Het kapitaal dat hiervoor nodig is wordt samengebracht door handelaars (als speculatieve belegging).

Frankrijk - Beleg van La Rochelle

Nederlandse schepen onder bewind van Haulthain, worden naar Frankrijk gestuurd om te helpen bij het beleg van La Rochelle. In Nederland zijn de Franse protestanten populair en er worden zelfs inzamelingen gedaan om hen te steunen.

Engeland - Charles I

Koning Charles I van Engeland regeert (tot 1649). Hij is een zoon van koning Jacobus I. Hij komt later in botsing met het parlement, waardoor hij naar Schotland moet vluchten.

Verdrag van Southampton

17 sep: (onder koning Charles I van Engeland) de "winterkoning" Frederik van Bohemen zal worden hersteld in zijn bezit van de goederen in de Palts. Koning Christiaan IV van Denemarken en Noorwegen krijgt subsidies, en kiest de kant van de protestanten.

Engeland - Nederlanders - Cadiz

Engeland en de Nederlanders gaan op gezamelijke expeditie naar Cadiz, wat echter niet helemaal lukt.

Noord Amerika - Manhattan

Willem Verhulst (West Indische Compagnie) koopt voor 60 gulden en goederen van de Delaware indianen het eiland Manhattan. Een aantal Nederlanders vestigen zich hier en de streek wordt Nieuw-Nederland genoemd. Onder het gouverneurschap van Pieter Stuyvesant (°1592 Scherpenzeel +feb 1675 New York) zijn er tot 6700 Nederlandse bewoners.

Verenigde Provinciën - Spaans regime

1 aug: Ernst Casimir neemt Oldenzaal in, na een belegering van één week. Vanaf nu komen de militaire initiatieven eerder van de noordelijke Republiek.

De Spanjaarden beginnen met de bouw van het kanaal van Rijnberk naar Venlo: de "Fossa Eugeniana". Dit kanaal zorgt mee voor de verbinding van Antwerpen met de Rijn.

Nederlanden - Van Leeuwen

Simon van Leeuwen (°1626 Leiden +1682 's Gravenhage), Nederlands rechtsgeleerde en substituut-griffier van de Hoge Raad van Holland. Hij schrijft "Het Roomsch-Hollandsch Regt".

Manhattan - Minnewit

Peter Minnewit (ook: Minuit) (°±1580 Wesel +1641 Delaware), Duits kolonisator en gouverneur van Nieuw-Nederland, koopt voor 60 gulden van de indianen het eiland Manhattan.

Brugge Abdij ter Duinen

De monikken van de Abdij Ter Duinen vestigen zich in Brugge.

Verenigde Provinciën

Frederik Hendrik van Oranje verovert de sterke vesting Groenlo.

De Engelse Carleton vertrekt uit de noordelijke Republiek, en vanaf dan zal geen enkele Engelsman meer zetelen in de Raad van State.

De Staten-Generaal weigeren om het verdrag van Compiègne te vernieuwen, dat in 1624 geratificeerd werd.

Europa - Laatste oeros...

In Europa sterft vermoedelijk de laatste oeros...

Verenigde Provinciën - Spaans regime

6-7 sep: Piet Hein (Pieterszoon) (°15 nov 1575 Delfshaven +18 jun 1629 Dungeness), Nederlands vlootvoogd, verslaagt de Spaanse Zilvervloot uit Mexico in de baai van Matanzas (Cuba). Hij maakt daarbij een buit van 12.000.000 gulden. De strategie om regelmatig Spaanse zilvertransporten te onderscheppen liep over meerdere jaren, om op die manier de Spaanse legers te ondermijnen.

14 sep: onderhandelingen over een wapenstilstand en zelfs een bestendige vrede worden gestart in Roosendaal. Ondanks de steun van Spinola mislukken de besprekingen, door doorgedreven eisen van Olivares (de eerste minister van Filips IV van Spanje).

Spinola reist naar Spanje om meer geld los te maken voor de Nederlanden. Het lukt echter niet en hij wordt weg gepromoveerd tot gouverneur van Milaan, waar hij sterft in 1630.

Engeland - William Harvey

William Harvey (°2 apr 1578 Folkestone +3 jun 1657 Hampstead), Engels geneesheer, publiceert "Exercitatio Anatomica de Motu Cordis et Sanguijnis in Animalibus". Hierin de eerste beschrijving van de gesloten bloedsomloop.

Frankrijk - Girardon

François Girardon (°1628 +1715), Frans beeldhouwer uit de barokperiode. Hij maakt o.a. het praalgraf van Richelieu.

Italië - Malpighi

Marcello Malpighi (°1628 +1694), Italiaans geneeskundige en anatoom.

Spande - Pedro de Mena

Pedro de Mena (°1628 +1688), Spaans beeldhouwer, van o.a. het beeld van St. Franciscus van Assisi.

Noord Amerika - Nieuw Amsterdam

De bouw van Fort Amsterdam is klaar. Er ontstaat een nederzetting van 270 inwoners, die de naam Nieuw Amsterdam krijgt. Dit wordt veel later New York.

Tobago - Nederlanders

Nederlanders vestigen zich op Tobago.

Nederlanden - Verenigde Provinciën - Spaans regime

1 mei: Frederik Hendrik en Ernst Casimir van Oranje veroveren 's Hertogenbosch. Het is een moeizame slag, door verzet van het sterke garnizoen onder leiding van comandant Grobbendonk, maar ook doordat de stad temidden van de moerassen ligt. Het is dus bijna niet mogelijk om loopgraven te maken in de richtingen van de wallen.

1 aug: graaf Hendrik van den Bergh, veldheer van aartshertogin Isabella, en de keizerlijke veldheer Montecuculi doen een inval op de Veluwe om de stadhouders van Den Bosch weg te lokken. Ook de stad Amersfoort moet zich aan hen overgeven. Toch moeten ze zich terugtrekken, omdat Otto van Gent van Dieden de stad Wezel verovert, waar de voorraden voor de troepen liggen opgeslagen.

14 sep: 's Hertogenbosch en de hele meierij geven zich over nadat een bres werd geslagen in de stadswallen. Tijdens het beleg worden in Roosendaal vredesonderhandelingen aangeknoopt, die echter op niets uitdraaien.

Jacob Cats wordt raadspensionaris van Holland.

Piet Hein (Pieterszoon) (°15 nov 1577 Delfshaven +18 jun 1629), Nederlands vlootvoogd, sneuvelt bij een slag met de Oostendse kapers / Duinkerker kapers.

Pieter de Hooch (°1629 Rotterdam +1684 Amsterdam), Nederlands schilder. Hij werkt ook in Delft. Vooral genre-werken en binnenhuis - onderwerpen brengt hij op het doek.

Gabriël Metsu (°1629 +1667), Nederlands schilder van genrestukken uit het kleinburgerlijke leven.

Christiaan Huygens (°1629 +1695), Nederlands wis-, natuur- en sterrenkundige. Hij doorreist verscheidene landen, waar hij ook studeert. Hij stelt de golftheorie van het licht op en vindt het slingeruurwerk uit. Zo ook ontdekt hij één van de manen en de ringen rond Saturnus.

Antwerpen - Verhoeven - Krant

Abraham Verhoeven (°1575/1580 Antwerpen +13 okt 1652 Antwerpen) geeft in Antwerpen de geïllustreerde krant "Wekelijcke Tydinghe" uit.

Duitsland - Restitutie Edict

6 mar: keizer Ferdinand II van het Rooms Duitse Keizerrijk vaardigt het restitutie-edict uit. Hierin wordt gesteld dat alle goederen die door de protestanten sinds 1552 aan de kerk en de bisdommen ontnomen werden, terug moeten worden gegeven aan de katholieke kerk.

Engeland

mar: er zijn problemen tussen koning Karel I van Engeland en de parlementstleden over financiële, politieke en religieuze kwesties. De koning ontbindt het parlement!

Nederlande - Spaans regime

Spinola overlijdt.

Hij wordt opgevolgd als legercommandant door graaf Hendrik van den Bergh, die echter heel wat minder vertrouwen geniet.

Nederlanden - Rubens

15 nov: Peter Paulus Rubens (°1577 Siegen, Nassau +1640 Antwerpen) legde de grondslag van het vredesbestand tussen Spanje en Engeland dat nu wordt gesloten. Zijn vrouw Isabella Brant was in 1626 overleden. Dit jaar hertrouwt hij met de 16-jarige Helena Fourment. Ze is een dochter van Daniël Fourment en Claire Stappaert. Uit dit huwelijk volgen 3 dochters, waaronder Clara Eugenie (°18 jan 1632 Antwerpen).

Verdrag over de Gulikse erflanden

Zowel de Republiek als Spanje zullen het land zo goed als volledig ontruimen, op enkele vestigingen na.

jul: het subsidieverdrag met Frankrijk wordt vernieuwd. Koning Lodewijk XIII van Frankrijk verbindt er zich toe om zeven jaar een jaarlijkse som van 1.000.000 aan de Hollanders te geven, op voorwaarde dat de Verenigde Provincieën alleen maar vredesverdragen met Frankrijk sluiten.

Bartholomeus Eggers (°1630 +1692 Amsterdam). Beeldhouwer die ook in Antwerpen werkt. Hij maakt ook grafmonunment, o.a. ook in 's Gravenhage.

Brazilië - Nederlanders

De Nederlandse West-Indische Compagnie heeft nu nederzettingen in Brazilië: Olinda, Recife (e.a.) (tot 1654).

Zweden

Koning Gustaf II Adolf van Zweden is niet blij met de ontwikkelingen van de contrareformatie en de invloed hiervan tot aan de Baltische Zee. Met steun van de Franse kardinaal Richelieu valt hij Duitsland binnen.