komaf

zn (de), geen mv.

1. Afkomst, afstamming.

Van goeje komaf zen = van aanzienlijke afkomst zijn, welgesteld of van de hogere burgerij.

Van simpele komaf = van eenvoudige, alledaagse afkomst.

komafmââke

ww, verv: mââk komaf - mokte komaf - komafgemokt

1. Korte metten maken met, weinig omslag maken, genadeloos optreden, vlug werk maken van iets.

Da[d] eïj ie naa al lank genoeg geduurd, zënne! Me zëlle[n] ier ës keütte komafmââke... = Het heeft hier intussen al lang genoeg geduurd, hoor! We zullen er direct eens korte metten mee maken...

komeer zn (een), mv: komeere 1. Praatzieke vrouw. Iemand die voortdurend staat te praten. Die komeer eïjt eer blat wee geriert. = Die praatzieke vrouw heeft weer flink staan roddelen (letterlijk: ze heeft haar tong geroerd).

komeere

ww, verv: komeer - komeerde - gekomeerd

1. Voortdurend praten, bezigheid van een komeer.

At goe weer ës, stâân z'in 't strâât te komeere. = Als het mooi weer is staan de vrouwen op straat te roddelen.

komeïjn

uitroep

1. Komaan! Verbastering van de Engelse uitdrukking "come on", die vaak werd gebruikt als de kinderen cowboy en indiaan speelden. [>Eng. come on] [>Nl. komaan]

Komeïjn manne, me gâân kooboïjke èn indijontsje speele. = Kom jongens, we gaan cowboy en indiaan spelen.

komisse / komisje zn (een), mv: komisses / komisjes 1. Boodschap. [>Fr. commission] Komisses doen = boodschappen doen.   2. Ook in de figuurlijke zien: boodschappen doen, opdrachten uitvoeren. [>Fr. commission] Doe[d] aa scheürrefte komisses ës zêllef, manneke! = Los je problemen eens zelf op, man!

kommande

zn (een/de), mv: kommandes

1. Bestelling. [>Fr. commande]

E[n] eïj een iëjl kommande wijn gedâân bij den Bèère. = Hij plaatste een grote bestelling wijn bij Albert.

2. Bevel, commando. [>Fr. commande]

Diëj doe da nï oep kommande zënne, dââ moete veu betââle! = Hij doet dat niet zomaar op bevel, maar alleen tegen vergoeding.

kommeede zn (een/de), mv: kommeedes 1. Toneelspel in het algemeen, in alle vormen. Dus geldend voor drama, cabaret, komedie, tragedie, blijspel... zelfs opera en operette. [>Nl. komedie] [>Gr. komoidia] [>Lat. comoedia] De Poeskaffee spëlt e zââterdag kommeede in de Stèèr. = Pousse-Café brengt zaterdag cabaret in Cultureel Centrum de Ster. Ze gâân vandeweïjk më't school nââ de kommeede in Antwèrrepe. = Deze week is er een schooluitstap naar een toneelstuk in Antwerpen.   2. Figuurlijk: onrealistische toestand, komedie, valse voorstelling van de feiten, klucht. Joenges, joenges, toch! Wad ës dad ie toch vër een kommeede! A ge na teege mekandere ës rèchtoïjt zëgt wat er oep alle leïjver leïj, dèn kunde misschin ooveriëjnkomme? = Man-man-mna, toch! Wat een klucht! Als jullie nu eens open kaart spelen en mekaar laten weten wat er ieder van jullie dwars zit, dan kan je misschien wel een oplossing vinden?

kommeljèn zn (de), geen mv 1. Algemene aanduiding van de middelbare school, maar in Willebroek meer in het bijzonder de school in de Herman Vosstraat. [>Fr. école moyenne] Mijn aavers weünde flak oover de kommeljèn, èn natierlek moest ekik dââ nââ't school gâân. = Mijn ouders woonden recht tegenover de middelbare school (in de Herman Vosstraat), en uiteraard dat ik daar naar school moest.   Zie ook: kolmajèn.

kommèrs

zn (de/een), mv: kommèrse - verklw: kommèrske (e)

1. Zaken, handel, bedrijvigheid, winkel. [>Fr. commerce] [>Nl. commercie]

Van as em joenk was, eïjt em altij en ijge kommèrs wille[n] ëmme. = Van in zijn jeugd heeft hij altijd gezegd om een eigen zaak te willen voeren.

Wèlle doen gereegeld kommèrs më[j] wijnkastiëjl in Frankrijk. = We doen regelmatig zaken met een kasteel in Frankrijk waar wijn wordt verbouwd / verhandeld.

Zitte gij ooëk in kommèrs? = Doe jij ook zaken?

kommèrsman / kommèrsvraa

zn (ne/een), mv: kommèrsmanne / kommèrsvraave - verklw: kommèrsmanneke / kommèrsvraake (e)

1. Zakenman / zakenvrouw, winkelier(ster), handelaar(ster). [>Fr. commerce] [>Nl. commercie]

Dââ moette ne goeje kommèrsman veu zijn, oem zooë'n zââk binne te rijve. = Je moet een goede zakenman zijn om een dergelijk contract binnen te halen.

Zëgt wa ge wilt; mââ 't ës veüral oemda zij zooën goej kommèrsvraa ës, da[d] eule zââke zooë goe floreerde. = Je mag beweren wat je wil, maar het is vooral te danken aan het feit dat zij zo een goede zakenvrouw is, dat hun zaak zo goed draait.

kommesèèr zn (de/ne), mv: kommesèèrs - verklw: kommesèrreke (e) 1. Commissaris; meestal bedoelt men hiermee de politiecommissaris. De kommesèèr ës den bââs van de polisse. = De politiecommissaris is het hoofd van de politiedienst. Ik kèn de kommesèèr goe genoeg, èn a't eroep âânkomt, zal diëj wël iet doen vë mij zeeker? = Ik ken de politiecommissaris nogal goed, en als het nodig is zal hij voor mij wel iets extra doen, zeker?

kommësvee / kommilfoo

zn (ne), mv: -

1. Voorkomen, uiterlijk, opgetut "zoals het hoort" bij speciale gelegenheden. [>Fr. comme il faut]

Da''s een iëjl pronte medam - Onderoïjt veü die[j] eure kommilfoo! = Dat is een dame die er goed uitziet en de nodige aandacht aan haar uiterlijk besteedt. Ze toont zich altijd van haar beste kant.

Amaj! Die[j]eïj nogal ne kommësvee! = Die dame heeft zich behoorlijk opgetut (waarschijnlijk met de bedoeling op te vallen).

2. Voorkomen, maar dan eerder in de betekenis van goed gebouwd zijn. Meer specifiek voor dames: grote borsten hebben.

Nèffe die[j] eure kommësvee kun[d] ooëk ni nèffe zien! = Je kan moeilijk naast zo een grote boezem kijken!

Më zooëne kommilfoo zien z'aa natierlijk stâân! = Als je zo opvallend grote borsten hebt, ziet iedereen je natuurlijk onmiddellijk.

komminnezôôn zn (ne), mv: komminnezôôns - verklw: komminnezôônke (e) 1. Lingerie, lang onderkleed, combinatie van hemdje en onderrok. [>Fr. combinaison] In de zoomer liep ze miëjstal in eure komminnezôôn rond, èn dèn dee ze dââ een oovergoejerke[n] oover as er gebëld wier. = In de zomer liep ze meestal in haar onderjurk, en als er gebeld werd trok ze vlug een tuniekje aan.   Zie ook: komterësâân.

kompasjeus

bijv nw, tvgl: kompasjeus - kompasjeuzer - kompasjeust

1. Vol medelijden; de eigenschap hebbend om vlug medelijden te hebben met iemand. [>Fr. compassion]

Ôôô, mââ dad'ës naa ëcht e kompasjeus mèns. = Dat is een vrouw die met iedereen medelijden heeft.

kompasse

zn (de), mv: -

1. Medelijden, medeleven, medevoelen. [>Fr. compassion]

Ge moet më mij giëjn kompasse[n] ëmme[n], oemes. = Je hoeft met mij geen medelijden te hebben, hoor.

Z'ëmme[n] eur oïjt kompasse binnegepakt. = Men had zoveel medelijden met haar dat men haar in huis heeft genomen.

komterësâân

zn (ne), mv: komterësââne - verklw: komterësââneke (e)

1. Lingerie, lang onderkleed, combinatie van hemdje en onderrok. [>Fr. combinaison]

Më Nievejââr kocht veü zen vraa miëjstal lèènzjerie, beveurbëlt ne komterësâân më kant. = Als nieuwjaarsgeschenk kocht hij voor zijn vrouw meestal lingerie, bijvoorbeel een onderjurk met kanten boordsel.

Zie ook: komminnezôôn.

komunnekant

zn (ne), mv: komunnekante - verklw: komunnekantsje (e)

1. Communicant, persoon die zijn communie doet.

'k Zèn e zondag nââ de komunnekante gâân zien - z'aa allemââ e pââterskliëjd âân, de joenges een bèèzj en de maskes e wit. = Zondag ben ik gaan kijken naar de plechtige communicanten - ze droegen allemaal een pij, dat van de jongens was ecru en dat van de meisjes wit.

2. Figuurlijk: onschuldig iemand. Of iemand die zich als de onschuldigheid zelf voordoet.

Ziet em dââ naa stâân! Iëjst sjot em zenen bal deu m'n roïjt, èn naa ës't persies ne plëchtige komunnekant diëj va niks wët. = Zie hem daar staan! Eerst trapt hij zijn voetbal door mijn raam, en nu is hij net de onschuld zelve.

kongoonoot zn (een), mv: knogoonoote - verklw: kongoonotsje (e) 1. Pinda, aardnoot, apennootje. A'k ik sââves bij den teevee zit, pak ek altij een goej pint èn een tallooëreke kongonotsjes. Dèn ooërde mij nemiëj, zènne. = 's Avonds voor de televisie, drink ik een lekker glas bier, en zorg ik voor een bordje pindanootjes. Onder die voorwaarden hoor je me niet meer.

konjèèr

zn (ne), mv: konjèèrs - verklw: konjèrreke (e)

1. Profiel, hoekijzer, profielstaal, stalen ligger.

konnèpeg

bijv nw, tvgl: konnèpeg - konnèpeger - konnèpegst

1. Moedwillig, dwars, tegendraads.

G'ët van die joeng die zooë konnèpeg zèn, dache ze më eule koppe teege de mier zot slââge. = Er zijn kinderen die zo erg tegendraads kunnen zijn dat je ze een rammeling zou willen geven.

konsël

zn (et), geen mv

1. Consultatie, raadpleging. [>Nl. consultatie] [>Fr. conseille]

Oep konsël gâân = naar de praktijk van de dokter gaan voor een onderzoek.

2. Beraad, beraadslaging, overleg, vergadering.

De doktoors aave konsël = de artsen bespreken samen de resultaten van een onderzoek van één of meerdere patiënten.

konteklètser

zn (ne), mv: konteklètsers - verklw: konteklètserke (e)

1. Zweep(je).

Staate kindere leüstere wël ache më't konteklètserke komt. = Stoute kinderen luisteren wel als ze slaag gaan krijgen, als je met de roede dreigt.

kontèntemènt

zn (-), geen mv

1. Blijdschap, tevredenheid, goed gevoel. [>Fr. contentement]

Van puur kontèntemènt sloeg da[d] ontsje më ze sjètsje teege't salontââfeltsje èn alle gelââze viele[n] oemvèèr. = Het hondje was zo blij dat het van blijdschap met zijn staart tegen de salontafel klopte, en daardoor vielen alle glazen om

konterverdrôôd

bijv nw.

1. Contrair, tegengesteld, tegenstrijdig. [>Fr. contraire] + [>Nl. verdraaid]

'k Verstâân ni wââroem da gij altij zooë konterverdrôôd moet zijn. = Ik begrijp echt niet waarom jij altijd zo tegendraads bent.

Aa'k geweete da da zooë ne konterverdrôôde vènt was, dèn aa'k em nooëtofvanzjeleïjve ni[j] âângenoome. = Had ik geweten dat hij zo een tegendraads type was, dan had ik hem nooit aangeworven

Zie ook: teegetrëgeer.

kontinuu zn (ne), mv: kontinuus - verklw: kontinuuke (e) 1. Kachel, die voortdurend gestookt wordt, en waar verschillende temperatuurbereiken zijn. Meestal gestookt met steenkool of hout. [>Fr. continu] Oep ne kontinuu kinde de petatte wèrrem aave zonder da's âânbranne. = Op een (continu-) kachel kan je de pot met aardappelen warm houden, zonder gevaar voor aanbranden.

kontrââr / kontrèèr

bijv nw, tvgl: kontrââr / kontrèèr - kontrâârder / kontrèèrder - kontrâârst / kontrèèrst

1. Tegengesteld, strijdig, tegendraads. [>Fr. contraire]

Ge moet ni zooë kontrèèr doen! = Je moet niet zo tegendraads zijn.

Ne kontrââre vènt da dad ë, sëch! = Hij is een tegendraadse kerel, zeg!

bijw

2. Integendeel. [>Fr. au contraire]

Zèlle zaa da't ne zwètte was. Mââr oo kontrèèr: 't was ne witte! = Zij beweerden dat het een zwarte was. Integendeel: het was een witte!

kontrèère

zn (ne), mv: -

1. Dwarsligger, iemand die opzettelijk lastig doet. [>Fr. contraire] Ook in de ontkennende betekenis.

Da's giëjne kontrèère, zënne! = Hij doet echt niet moeilijk, hoor!

Ëmme z'aa soems gezeïj da gij ie de kontrèère moest speele? = Hebben ze je soms gevraagd om hier de tegendraadse te zijn?

2. Verkeerd iemand, meestal gezegd van een homo.

Zie mââr oïjt wa da ge doe më da vèntsje, want da's ne kontrèère. = Let maar op je tellen met die man, want hij is homo.

kontrol

zn (de/ne), mv: -

1. Controle, nazicht.

M'ëmme[n] in de winkel kontrol gat van d'aksijze, oep de likeure. = De diensten van de accijns hebben controle gedaan op het in- en uitschrijven van de likeuren.

De polis zaa veel miëjr moete kontrol doen oep te rap raa, verkiëjrd parkeere, deu't rooët licht raa, ... Ën a't nooëdeg ës moete ze mââ wa bonnekes oïjtdiëjle! = De politie zou meer toezicht moeten houden op overdreven snelheid, foutief parkeren, door het rode licht rijden, ... En als het nodig blijkt, moeten ze overtreders beboeten!

2. Auto-inspectie.

'k Wil mijne[n] ottoo verkooëpe, mââ dèn moete'k nââ de kontrol èn 'k paas da'k e pââr gotsjes gâân krijge! = Ik wil mijn auto verkopen, maar dan moet ik naar de auto-inspectie en ik vermoed dat er een aantal dingen zullen worden afgekeurd.

kontwaarpisserke zn (e), =verklw, mv: kontwaarpisserkes 1. Hoge barkruk. Zit ni zooë te wibbele[n] oep aa kontwaarpisserke! Sebiet vald'er af! = Zit niet te schommelen op die barkruk - dadelijk val je er af.

konzjee

zn (de), mv: konzjees

1. Vakantie, verlof. [>Fr. congé]

'k Ëm een weïjk konzjee gat. = Ik heb een week vakantie gekregen.

'k Gâân oep konzjee nââ Deütsland. = Ik ga met vakantie naar Duitsland.

konzjèm

zn (ne), geen mv

1. Veertiendaagse uitbetaling van het loon, salaris.